فاجعه در بانک آینده؛ 3 بحران مرگبار نقدینگی، دارایی و بدهی در آستانه انفجار
بانک آینده در آستانه انحلال به دلیل ناترازی بانکی، با دخالت بانک مرکزی و نگرانی سپرده گذاران مواجه است.
با آغاز رسمی فرایند «گزیر» (انحلال تدریجی تحت نظارت) در بانک آینده از ابتدای آبان ماه سال ۱۴۰۴، پرونده این بانک خصوصی پس از سال‌ها کش‌وقوس به ایستگاه نهایی خود رسید.
ناترازی‌های ساختاری، عامل اصلی انحلال
آخرین صورت‌های مالی بانک آینده حاکی از وجود سه ناترازی ساختاری عمده در حوزه‌های جریان وجوه نقد، درآمد و هزینه، و دارایی و بدهی است. این ناترازی‌ها که در سال‌های اخیر به نقطه بحرانی رسیدند، منجر به تصمیم بانک مرکزی برای اجرای برنامه گزیر و انحلال کنترل‌شده این بانک شدند.
جزئیات ناترازی‌ها و پیامدهای آن
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ریشه بحران فعلی در سه حوزه اصلی ناترازی بانک آینده نهفته است:
ناترازی جریان وجوه نقد؛ بدهی ۳۵۳ همتی و تأثیر بر پایه پولی
قفل شدن بخش عمده‌ای از دارایی‌های بانک آینده در املاک و مستغلات با نقدشوندگی پایین، موجب بروز کسری مزمن نقدینگی شد. این کسری که ابتدا از بازار بین‌بانکی جبران می‌شد، با کاهش اعتبار بانک در نزد سایر بانک‌ها، به اضافه‌برداشت مستمر از منابع بانک مرکزی کشید. بدهی بانک آینده به بانک‌ها و بانک مرکزی از ۴.۷ همت در سال ۱۳۹۲ به ۳۵۳ همت در اسفند ۱۴۰۳ افزایش یافته است. این رقم بخش قابل توجهی از کل بدهی شبکه بانکی به بانک مرکزی و همچنین پایه پولی کشور را تشکیل می‌دهد، که نشان‌دهنده سهم بیش از یک‌چهارم خلق پول پرقدرت از محل اضافه برداشت این بانک است.
ناترازی درآمد–هزینه؛ انباشت زیان تا سطح ۴۶۵ همت
از سال ۱۳۹۶ به بعد، فعالیت اصلی بانک آینده وارد فاز زیان‌ده شد. افزایش هزینه‌های سود سپرده در مقابل رکود درآمد تسهیلات، همراه با هزینه‌های مطالبات مشکوک‌الوصول و بدهی‌های مالی، منجر به زیان عملیاتی دائمی شد. عواملی چون عدم امکان شناسایی درآمد از تسهیلات معوق و املاک تملیکی، ناتوانی در فروش وثایق و ضعف در خلق درآمدهای جانبی، این وضعیت را تشدید کرد. زیان انباشته بانک آینده تا پایان سال ۱۴۰۳ به حدود ۴۶۵ همت رسیده است، در حالی که سرمایه ثبتی بانک توان پوشش این حجم از زیان را ندارد.
ناترازی دارایی–بدهی؛ شکاف ۴۲۵ همتی و دارایی‌های احتمالی موهومی
روند صعودی شکاف میان دارایی‌ها و بدهی‌ها از سال ۱۳۹۶ تا آذر ۱۴۰۳ مشهود است. سرمایه اولیه بانک، حتی پس از افزایش، نتوانست پاسخگوی زیان‌های ترازنامه‌ای بعدی باشد. در آذر ۱۴۰۳، شکاف دارایی–بدهی به ۴۲۵.۶ همت رسیده است. ارزیابی کارشناسان بانکی حاکی از آن است که بخشی از دارایی‌های بانک، به ویژه در بخش املاک تملیکی و پروژه‌های ساختمانی، ممکن است با ارزش‌گذاری غیرواقعی مواجه باشند که در این صورت، ناترازی واقعی فراتر از رقم اعلامی خواهد بود.
هدف «گزیر»؛ انحلال کنترل‌شده و حفظ حقوق سپرده‌گذاران
بر اساس اطلاعیه‌های رسمی، هیئت گزیر متشکل از نمایندگان بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و صندوق ضمانت سپرده‌ها، مأموریت یافته است تا ضمن حفظ حقوق سپرده‌گذاران خرد، فرآیند تسویه بدهی‌های بانک و واگذاری دارایی‌ها را مدیریت کند. هدف نهایی این هیئت، انحلال کنترل‌شده بانک آینده با حفظ حقوق سپرده‌گذاران، تسویه بدهی‌های بین‌بانکی و واگذاری تدریجی دارایی‌ها است.
درس عبرت؛ ضعفی نظارتی و تهدید پایداری بانک‌ها
تجربه بانک آینده به‌عنوان یک «پرونده تمام‌شده» در نظام بانکی، تجربه‌ای پرهزینه اما عبرت‌آموز تلقی می‌شود. این مورد، ضعف نظارت در سال‌های گذشته و غلبه دارایی‌های غیرمولد را به‌عنوان اصلی‌ترین تهدید پایداری بانک‌ها آشکار ساخت.
