اروپا تسلیم اردوغان شد؟ 7 دلیل پنهان پشت چرخش بزرگ قاره سبز
مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به دلیل نگرانی‌ها از دموکراسی و حقوق بشر در سایه رهبری اردوغان با چالش روبرو است.
روابط ترکیه و اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر دستخوش تحولات چشمگیری شده و رویکرد بروکسل نسبت به آنکارا از مسیر پیوستن به عضویت، به همکاری‌های دفاعی و امنیتی تغییر یافته است.
نقشه جدید اتحادیه اروپا و حذف جایگاه ترکیه
انتشار نقشه‌ای جدید از سوی اتحادیه اروپا در وب‌سایت رسمی این اتحادیه، که در گزارش «وضعیت کشورهای اتحادیه در سال 2025» منتشر شده، توجه رسانه‌های ترکیه را به خود جلب کرده است. در این نقشه، ترکیه در میان کشورهای گسترش یافته اتحادیه با رنگ قرمز مشخص شده و در راهنمای نقشه، مذاکرات عضویت آن «متوقف شده» اعلام شده است. این اقدام با انتقاداتی از سوی مقامات آنکارا مواجه شده که تکمیل عضویت در اتحادیه اروپا را یک موضوع استراتژیک و حیاتی می‌دانند.
دلایل اتحادیه اروپا برای توقف مذاکرات
اتحادیه اروپا دلیل اصلی توقف مذاکرات را «عقب‌نشینی در دموکراسی و حاکمیت قانون» در ترکیه عنوان کرده و اعلام داشته که مذاکرات از سر گرفته نخواهد شد. کمیسیون اتحادیه اروپا با ابراز نارضایتی از اصلاحات صورت گرفته پس از مذاکرات، بر لزوم رعایت آزادی بیان و حذف یا اصلاح مواد بحث‌برانگیز قانون جزا تأکید کرده است. همچنین، اتحادیه اروپا، سیاست‌های دولت رجب طیب اردوغان را مورد انتقاد قرار داده و آزار و اذیت سیاسی منتقدان و دانشگاهیان را در یک دموکراسی اروپایی غیرقابل قبول دانسته است.
چشم‌انداز آینده روابط: از عضویت تا مشارکت
در بخش تفصیلی تحقیقات اتحادیه اروپا درباره ترکیه، بر لزوم بهبود اصلاحات قضایی، مبارزه با فساد و تقویت حقوق زنان، کودکان و نهادهای مدنی تأکید شده است. با توجه به فاصله گرفتن ترکیه از اتحادیه اروپا و عقب‌ماندگی‌های جدی در زمینه‌های دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق اساسی و استقلال قضایی، افتتاح فصل‌های جدید برای مذاکره بر سر تکمیل روند عضویت غیرممکن ارزیابی شده است. با این حال، اتحادیه اروپا حفظ ترکیه به عنوان یک شریک خارج از اتحادیه را مفید دانسته است.
اولویت‌های گسترش اتحادیه اروپا
در شرایطی که اتحادیه اروپا چشم‌انداز عضویت را برای ترکیه محدود کرده، روند گسترش به کشورهای بالکان و توجه به کشورهایی مانند آلبانی، بوسنی و هرزگوین، گرجستان، مولداوی، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان و اوکراین همچنان در اولویت قرار دارد. صربستان و مونته‌نگرو در پیشرفته‌ترین مرحله الحاق قرار دارند و مقدونیه شمالی و آلبانی نیز منتظر رفع موانع هستند. بوسنی و هرزگوین و کوزوو نامزدهای احتمالی و شرایط اوکراین و گرجستان نیز در دست بررسی است.
تغییر رویکرد اتحادیه اروپا: از جذب عضو به همکاری دفاعی
در سال‌های اخیر، رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه از «جذب عضو جدید» به سمت «همکاری دفاعی – امنیتی» تغییر یافته است. سران اتحادیه اروپا، حضور ترکیه در ناتو و موقعیت ژئوپولیتیک آن را برای حفظ امنیت اروپا ضروری می‌دانند، اما معتقدند همکاری با این کشور تنها در زمینه‌های دفاع و اقتصاد امکان‌پذیر است.
تحلیلگران ترکیه: دلایل نزدیکی اروپا به اردوغان
تحلیلگران ترک، دلایل متعددی را برای تمایل کشورهای اروپایی به برقراری روابط نزدیک با ترکیه و اردوغان برمی‌شمارند. شکست مخالفان در انتخابات 2023، نقش ترکیه در جنگ روسیه و اوکراین، توسعه صنایع دفاعی و پهپادی، فشارهای آمریکا بر ناتو برای افزایش بودجه تسلیحاتی، نقش ترکیه در تغییر حکومت در سوریه، ظهور راست ملی‌گرا در اروپا و تغییر اولویت‌های جهانی از دموکراسی به جنگ‌های تجاری، از جمله این دلایل عنوان شده است.
موانع پیش رو: دموکراسی و حقوق بشر
با وجود تمایل برخی کشورهای اروپایی به تقویت روابط، موانعی در زمینه دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه همچنان باقی است. عدم آزادی بیان، زندانی بودن مخالفان و دانشگاهیان، سقوط 38 رتبه‌ای ترکیه در شاخص حاکمیت قانون، زیر سوال رفتن استقلال قوه قضاییه و محدودیت‌های آزادی رسانه‌ها، از جمله چالش‌های اساسی در مسیر نزدیکی بیشتر ترکیه به معیارهای اروپایی محسوب می‌شود.
