دموکراسی ترکیه در 102 سالگی: سکوت مرگبار تحلیلگران ترک!
ترکیه بین دموکراسی اردوغان محافظه‌کار و لائیسیسم آتاترکی در رسانه‌ها دچار تنش است.
صد و دومین سالگرد تأسیس نظام جمهوری در ترکیه، با محوریت مباحث مربوط به وضعیت دموکراسی در این کشور، در صدر اخبار و تحلیل‌های مطبوعات آنکارا قرار گرفت. تفاوت دیدگاه‌های سیاسی میان روزنامه‌های محافظه‌کار و لاییک، در نحوه پوشش این رویداد برجسته بود.
تفاوت دیدگاه‌های رسانه‌ای در جشن جمهوریت
روزنامه‌های محافظه‌کار، نزدیک به حزب عدالت و توسعه، با انتشار عکس بزرگی از رجب طیب اردوغان در صفحه نخست خود، بر نقش رهبری فعلی تأکید داشتند. این رویکرد، از دید تحلیلگران، نشان‌دهنده تداوم چالش محافظه‌کاران با نقش تاریخی مصطفی کمال آتاترک به عنوان رهبر ملی‌گرا، لائیک و سکولار است.
در مقابل، روزنامه‌های لائیک و کمالیست، که به حزب جمهوری خلق و مخالفان اردوغان نزدیک هستند، با تمرکز بر عکس و تیترهایی درباره نقش تاریخی آتاترک، بر محوریت موسس جمهوری تأکید کردند. این دوگانگی در پوشش رسانه‌ای، بیانگر دوگانگی نگاه دو جریان سیاسی اصلی در ترکیه نسبت به آتاترک، حتی پس از گذشت بیش از یک قرن از تأسیس نظام جمهوری است. در حالی که محافظه‌کاران سعی در کم‌اهمیت جلوه دادن نقش آتاترک دارند، لائیک‌ها و کمالیست‌ها همچنان برای وی به عنوان موسس و رهبر نجات‌بخش، جایگاهی مهم قائل هستند.
مفاهیم جمهوری و دموکراسی در بوته نقد
مفاهیمی چون استقلال، جمهوریت، توسعه، عدالت، انتخابات آزاد، دموکراسی، قدرت نهادها و برجسته کردن نقش شهروندان، به ویژه زنان و کودکان، همواره از اولویت‌های طرفداران آتاترک بوده است. اما منتقدان اردوغان معتقدند که در 102 سالگی جمهوری ترکیه، سیاست‌های دولت و حزب او منجر به تضعیف یا افول بسیاری از این مفاهیم و دستاوردها شده است.
تحلیل وضعیت دموکراسی در ترکیه
عاکف بکی، تحلیلگر برجسته ترک و مشاور سابق اردوغان، با پیوستن به جرگه منتقدان، وضعیت دموکراسی در ترکیه پس از یک قرن از عمر جمهوری را مورد بررسی قرار داده است. وی با اشاره به نظام جمهوری کره شمالی به عنوان مثالی از جمهوری‌های صرفاً اسمی، اذعان داشت که جمهوری ترکیه، علی‌رغم کاستی‌هایش، تجربه‌ای بیش از 75 سال دموکراسی چندحزبی را پشت سر گذاشته و با وجود وقفه‌های ناشی از کودتاهای نظامی، همواره به سمت صندوق رأی بازگشته است.
بکی تأکید کرد که ترکیه هنوز از سایه نگرانی‌ها در مورد آینده دموکراسی و حکومت چندحزبی رهایی نیافته و ممکن است در حال گذر از دوره‌ای دشوار باشد. وی با یادآوری عدم اعتراض عصمت اینونو به شکست حزبش در انتخابات سال 1950 و پذیرش پیروزی حزب دموکرات، ابراز تأسف کرد که پس از 75 سال، ترکیه نباید مجدداً دچار ترس و نگرانی درباره سلامت انتخابات و دموکراسی چندحزبی باشد.
این تحلیلگر با اشاره به سخن مرحوم سلیمان دمیرل مبنی بر اینکه "بهترین ویژگی حزبی که با انتخابات از میدان بیرون رانده می‌شود، این است که می‌تواند باز هم با انتخابات به میدان بازگردد"، وضعیت کنونی ترکیه را نگران‌کننده خواند. وی همچنین به تناقض یادآوری فاتح سلطان محمد در مراسم فتح و عدم یادآوری آتاترک در روز جمهوری اشاره کرد و دولت را متهم کرد که با پاک کردن نام آتاترک از حافظه تاریخی، قصد تضعیف جمهوریت را دارد.
بکی در پایان تصریح کرد که جمهوری، نه با دین، بلکه با سلطنت در تضاد است و مخالفت با جمهوری، نوعی طرفداری از سلطنت محسوب می‌شود. وی ابراز امیدواری کرد که روزی جمهوری ترکیه بتواند "تاج افتخار دموکراسی" را نیز بر سر بگذارد.
