اروپا چرا دوباره دل به دریا زد؟ ۷ دلیل پنهان نزدیکی به اردوغان!
ترکیه و اتحادیه اروپا در راستای عضویت و همکاری در زمینه‌های مختلف به توافق رسیدند.
روابط ترکیه و اتحادیه اروپا در هاله‌ای از ابهام؛ آنکارا عضویت را استراتژیک می‌داند، بروکسل جایگاهی در نقشه آینده ندارد.
نقشه جدید اتحادیه اروپا و حذف ترکیه
انتشار نقشه جدید کشورهای عضو اتحادیه اروپا در وب‌سایت رسمی این اتحادیه و گزارش «وضعیت کشورهای اتحادیه در سال 2025»، توجه رسانه‌های ترکیه را به خود جلب کرده است. در این نقشه، ترکیه عملاً جایگاهی ندارد و تنها کشوری است که با رنگ «قرمز» مشخص شده و در راهنمای نقشه قید شده است: «مذاکرات عضویت، متوقف شده است».
دلایل اتحادیه اروپا برای توقف مذاکرات
اتحادیه اروپا «عقب‌نشینی در دموکراسی و حاکمیت قانون» را دلیل این تصمیم عنوان کرده و اعلام داشته که مذاکرات از سر گرفته نخواهد شد. کمیسیون اتحادیه اروپا با ابراز نارضایتی از اصلاحات پس از مذاکرات، بر آزادی بیان تأکید کرده و خواستار حذف یا اصلاح مواد بحث‌برانگیز قانون جزا شده است. این اتحادیه همچنین سیاست‌های دولت اردوغان را مورد انتقاد قرار داده و آزار و اذیت سیاسی منتقدان و دانشگاهیان را در یک دموکراسی اروپایی غیرقابل قبول دانسته است.
چشم‌انداز عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا
در بخش تفصیلی تحقیقات اتحادیه اروپا درباره ترکیه، نیاز به بهبود اصلاحات قضایی، مبارزه با فساد و تقویت حقوق زنان، کودکان و نهادهای مدنی ذکر شده است. با توجه به فاصله گرفتن ترکیه از اتحادیه اروپا و عقب‌ماندگی‌های جدی در زمینه‌های دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق اساسی و استقلال قضایی، افتتاح فصل‌های جدید برای مذاکره بر سر عضویت غیرممکن اعلام شده است. با این حال، حفظ ترکیه به عنوان یک شریک خارج از اتحادیه، مفید ارزیابی شده است.
اولویت‌های گسترش اتحادیه اروپا
در شرایطی که اتحادیه اروپا برای عضویت ترکیه چشم‌انداز روشنی ندارد، روند گسترش این اتحادیه در بالکان و توجه به کشورهایی مانند آلبانی، بوسنی و هرزگوین، گرجستان، مولداوی، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان و اوکراین همچنان در اولویت قرار دارد. صربستان و مونته‌نگرو در پیشرفته‌ترین مرحله الحاق هستند و مقدونیه شمالی و آلبانی نیز در انتظار آغاز مجدد فرآیند هستند. بوسنی و هرزگوین و کوزوو نامزدهای احتمالی محسوب می‌شوند و شرایط اوکراین و گرجستان نیز در دست بررسی است.
تغییر رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه: از جذب عضو به همکاری دفاعی-امنیتی
طی سال‌های اخیر، رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه از «جذب عضو جدید» به سمت «همکاری دفاعی-امنیتی» تغییر یافته است. سران اتحادیه اروپا معتقدند حضور ترکیه در ناتو و موقعیت ژئوپولیتیک این کشور برای حفظ امنیت اروپا ضروری است، اما همکاری با ترکیه محدود به زمینه‌های دفاع و اقتصاد خواهد بود و نمی‌توان انتظار همراهی همیشگی را داشت.
دیدگاه تحلیلگران ترک درباره تغییر رویکرد اروپا
مراد یتکین، از تحلیلگران برجسته ترکیه، معتقد است که تا چند سال پیش، رسانه‌های اروپایی با کنایات و کاریکاتورهای متعددی علیه اردوغان، او را مروج سیاست‌های نئوعثمانی و اسلام سیاسی و آنتی‌تز غرب معرفی می‌کردند. وی اشاره می‌کند که حتی در جریان کودتای 2016 نیز حمایت واقعی از سوی کشورهای غربی مشاهده نشد. اما اکنون، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و انگلیس تمایل به همکاری در حوزه دفاعی با اردوغان دارند.
روابط دفاعی و تسلیحاتی ترکیه با کشورهای اروپایی
سفر کی‌یر استارمر، نخست وزیر انگلیس، به آنکارا و موافقت رسمی او با فروش یوروفایتر به ترکیه، گامی مهم در جهت تقویت توان دفاعی ترکیه ارزیابی می‌شود. همچنین قطر و عمان نیز یوروفایترهای دست دوم خود را به ترکیه فروخته‌اند. دیدار اردوغان با صدراعظم آلمان نیز برنامه‌ریزی شده و آلمان مجوز فروش یوروفایتر را که پیشتر به دلیل مسائل دموکراسی و حقوق رد شده بود، اعطا کرده است. هدف تقویت جبهه جنوبی ناتو علیه روسیه است.
موانع تسهیل ویزای اتحادیه اروپا برای ترکیه
ترکیه خواستار تسهیل ویزای اتحادیه اروپا است، اما موانع موجود در زمینه دموکراسی و حقوق بشر همچنان پابرجا هستند. با وجود انتقادات، تغییری اساسی در وضعیت حقوق بشر و دموکراسی در ترکیه رخ نداده است؛ صلاح‌الدین دمیرتاش و عثمان کاوالا، که دیوان اروپایی حقوق بشر حکم به آزادی آن‌ها داده، همچنان زندانی هستند. همچنین اکرم امام اوغلو و صدها تن دیگر نیز بازداشت شده‌اند.
افت جایگاه ترکیه در شاخص حاکمیت قانون
ترکیه در طول دهه گذشته در شاخص حاکمیت قانون 38 رتبه سقوط کرده و به جایگاه 118 رسیده است. استقلال قوه قضاییه ترکیه زیر سوال رفته، سرمایه‌گذاران خارجی از این کشور رفته‌اند و آزادی رسانه‌ها با محدودیت‌ها و مجازات‌های جدیدی روبرو است. به عبارت دیگر، پیشرفتی در دموکراسی و حقوق ترکیه حاصل نشده و در برخی جنبه‌ها، اوضاع بدتر نیز شده است.
هفت دلیل کلیدی برای تمایل کشورهای اروپایی به همکاری با ترکیه
تحلیلگران ترکیه هفت دلیل اصلی را برای تمایل سران کشورهای اروپایی به برقراری روابط نزدیک با ترکیه و اردوغان برمی‌شمارند:
- شکست مخالفان در انتخابات 2023 و تداوم قدرت اردوغان برخلاف پیش‌بینی‌ها.
- بستن تنگه‌ها مطابق با کنوانسیون مونترو 1936 توسط ترکیه در ابتدای جنگ روسیه و اوکراین و حفظ گفتگو با مسکو و کی‌یف.
- تغییر موازنه دفاعی و جلب توجه اتحادیه اروپا به پهپادها و صنایع دفاعی ترکیه.
- نقش برجسته ترکیه در ناتو به دلیل فشار ترامپ بر کشورهای اروپایی برای افزایش بودجه تسلیحاتی.
- نقش ترکیه در تغییر حکومت در سوریه، که برای اروپاییان موضوع مهمی است.
- ظهور راست ملی‌گرا در اروپا و خاموش شدن صدای منتقدان دموکراسی و حقوق بشر در غرب.
- تغییر اولویت‌های جهانی از شعارهای دموکراسی و حقوق بشر به جنگ‌های تجاری.
