خیانت پنهان اروپا به ناتو؟ اردوغان چگونه بازی خورد یا بازی داد؟
ترکیه در مسیر عضویت اتحادیه اروپا بر دموکراسی، حاکمیت قانون و حقوق بشر تاکید کرده و در عین حال همکاری دفاعی و ژئوپلیتیک در بالکان و ناتو را مد نظر دارد.
روابط پرتنش ترکیه و اتحادیه اروپا؛ عضویت در هاله‌ای از ابهام
نقشه جدید اتحادیه اروپا و خط قرمز برای ترکیه
طی روزهای اخیر، انتشار نقشه جدید کشورهای عضو اتحادیه اروپا در وب‌سایت رسمی این اتحادیه و نوع رویکرد به ترکیه، واکنش‌های گسترده‌ای را در رسانه‌های ترکیه به دنبال داشته است. روزنامه‌هایی چون سوزجو، قرار، جمهوریت و دنیا گازته با اشاره به گزارش «وضعیت کشورهای اتحادیه در سال 2025»، خاطرنشان کرده‌اند که جایگاهی برای ترکیه در این نقشه در نظر گرفته نشده است. تنها کشوری که در نقشه گسترش اتحادیه اروپا با رنگ «قرمز» مشخص شده، ترکیه است و در راهنمای نقشه نیز عبارت «مذاکرات عضویت، متوقف شده است» قید شده است.
دلایل رسمی اتحادیه اروپا: عقب‌نشینی در دموکراسی و حاکمیت قانون
اتحادیه اروپا، «عقب‌نشینی در دموکراسی و حاکمیت قانون» را به عنوان دلیل اصلی توقف مذاکرات اعلام کرده و اذعان داشته که مذاکرات از سر گرفته نخواهد شد. کمیسیون اتحادیه اروپا با ابراز نارضایتی از اصلاحات صورت گرفته پس از مذاکرات، بر لزوم آزادی بیان و حذف یا اصلاح مواد بحث‌برانگیز قانون جزا تأکید کرده است. این اتحادیه به طور آشکار سیاست‌های دولت اردوغان را مورد انتقاد قرار داده و آزار و اذیت سیاسی منتقدان و دانشگاهیان را در یک دموکراسی اروپایی غیرقابل قبول دانسته است.
گزارش تفصیلی اتحادیه اروپا: فاصله گرفتن از عضویت
در بخش تفصیلی تحقیقات اتحادیه اروپا درباره ترکیه، بر لزوم بهبود اصلاحات قضایی، مبارزه با فساد و تقویت حقوق زنان، کودکان و نهادهای مدنی تأکید شده است. با توجه به افزایش فاصله گرفتن ترکیه از اتحادیه اروپا و عقب‌ماندگی‌های جدی در زمینه‌های دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق اساسی و استقلال قضایی، افتتاح فصل‌های جدید برای مذاکره بر سر تکمیل روند عضویت، غیرممکن ارزیابی شده است. با این حال، حفظ ترکیه به عنوان یک شریکِ خارج از اتحادیه، مفید دانسته شده است.
تغییر اولویت‌های اتحادیه اروپا: تمرکز بر بالکان
اتحادیه اروپا در شرایطی برای ترکیه غزل خداحافظی از عضویت سر داده که روند گسترش این اتحادیه در بالکان و توجه به کشورهایی مانند آلبانی، بوسنی و هرزگوین، گرجستان، مولداوی، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان و اوکراین، همچنان در اولویت قرار دارد. صربستان و مونته‌نگرو در پیشرفته‌ترین مرحله از روند الحاق قرار دارند و مقدونیه شمالی و آلبانی نیز منتظر سیگنال شروع مجدد هستند. بوسنی و هرزگوین و کوزوو به عنوان نامزدهای احتمالی الحاق در نظر گرفته می‌شوند و شرایط اوکراین و گرجستان نیز همچنان در دست بررسی است.
نگرش جدید اتحادیه اروپا به ترکیه: از جذب عضو به همکاری دفاعی
طی سال‌های اخیر، رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه از «جذب عضو جدید» به سمت «همکاری دفاعی – امنیتی» تغییر یافته است. سران اتحادیه اروپا، حضور ترکیه در ناتو و موقعیت ژئوپلیتک این کشور را برای حفظ امنیت اروپا ضروری می‌دانند، اما همکاری با ترکیه را تنها در زمینه دفاع و اقتصاد ممکن تلقی می‌کنند.
تحلیلگران ترک: پیچیدگی روابط و منافع متقابل
مراد یتکین، از تحلیلگران مشهور ترکیه، به تغییر رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه اشاره کرده و معتقد است که پیش از این، رسانه‌های غربی اردوغان را مروج سیاست‌های نئوعثمانی و اسلام سیاسی معرفی می‌کردند. اما اکنون، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و بریتانیا تمایل به همکاری در حوزه دفاعی با اردوغان دارند. سفر کی‌یر استارمر، نخست وزیر انگلیس، به آنکارا و موافقت با فروش جنگنده‌های یوروفایتر به ترکیه، از جمله نشانه‌های این تغییر رویکرد است. همچنین، آلمان نیز در تلاش برای تقویت جبهه جنوبی ناتو علیه روسیه، بر اعطای مجوز یوروفایتر به ترکیه اصرار دارد.
موانع پیش رو: حقوق بشر و دموکراسی
با وجود تمایل به همکاری‌های دفاعی، موانعی همچون وضعیت دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه همچنان باقی است. افرادی چون صلاح الدین دمیرتاش و عثمان کاوالا، با وجود حکم دادگاه حقوق بشر اروپا، همچنان در زندان به سر می‌برند و محدودیت‌های جدیدی بر آزادی رسانه‌ها اعمال شده است. ترکیه در طول دهه گذشته در شاخص حاکمیت قانون 38 رتبه سقوط کرده و استقلال قوه قضاییه این کشور زیر سوال رفته است.
هفت دلیل اصلی اروپاییان برای نزدیکی به ترکیه
تحلیلگران ترک هفت دلیل اصلی را برای تمایل کشورهای اروپایی به برقراری روابط نزدیک با ترکیه و اردوغان برمی‌شمارند:
- پیروزی اردوغان در انتخابات 2023 برخلاف پیش‌بینی اروپاییان.
- نقش ترکیه در بستن تنگه‌ها و حفظ کانال‌های ارتباطی در جنگ روسیه و اوکراین.
- جلب توجه اتحادیه اروپا به پهپادها و صنایع دفاعی ترکیه.
- تأثیر فشار ترامپ بر کشورهای اروپایی ناتو برای افزایش بودجه تسلیحاتی.
- نقش ترکیه در تغییر حکومت در سوریه.
- ظهور راست ملی‌گرا در اروپا و خاموش شدن صدای منتقدان حقوق بشر.
- تغییر درگیری‌های جهانی از شعارهای دموکراسی به جنگ‌های تجاری.
