اردوغان اروپا را به گروگان گرفت: بحران بی‌سابقه در روابط آنکارا و بروکسل
اردوغان از توقف مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به دلیل عدم پایبندی به معیارهای کپنهاگ و دموکراسی خبر داد.
مباحث مربوط به عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا پس از سفر اخیر صدراعظم آلمان به آنکارا، بار دیگر در محافل سیاسی این کشور داغ شده است. این موضوع در حالی شدت گرفته که صدراعظم آلمان صراحتاً اعلام کرده است که ترکیه معیارهای لازم برای عضویت در اتحادیه اروپا را رعایت نکرده است.
چرخش‌های متعدد اردوغان در پرونده اتحادیه اروپا
تحلیلگران ترک با بررسی مواضع، سخنان و تصمیمات رجب طیب اردوغان در طول سال‌ها، به مسیر پر فراز و نشیب و چرخش‌های متعدد او در قبال اتحادیه اروپا اشاره می‌کنند. این تغییرات مداوم، نشان‌دهنده رویکرد پرنوسان رئیس جمهور ترکیه در این پرونده است.
نگرانی از اتکای اروپا به ترکیه
طاها آکیول، یکی از تحلیلگران برجسته ترک، معتقد است که در شرایط فعلی، اروپا به دلیل تهدیدات روسیه و عدم اطمینان از حمایت ترامپ، ناچار به بهبود روابط با ترکیه است. او می‌گوید: «اروپا در برابر تهدیدات پوتین و روسیه، ناچار است روابط بهتری با ترکیه داشته باشد. در همین حال، ترکیه نیز مایل است به طور فعال در معماری دفاعی اروپا شرکت کند. ولی یادمان باشد، چنین چیزی به معنای از سرگیری روند مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا نیست.» آکیول همچنین اشاره می‌کند که اتکای اروپا به ترکیه در حوزه دفاعی، راه را برای عضویت در اتحادیه اروپا هموار نمی‌کند.
تاریخچه تغییر مواضع اردوغان
آکیول در ادامه، به تغییرات مداوم مواضع اردوغان اشاره کرده و یادآور می‌شود: «اردوغان در 18 مارس 2003 به عنوان نخست وزیر وقت ترکیه اعلام کرد: ترکیه بخشی از نظام ارزشی اروپا است. به همین خاطر، عضویت کامل در اتحادیه اروپا در صدر اهداف دولت ما قرار دارد.» او در سال 2011، روند الحاق به اتحادیه اروپا را بزرگترین جهش مدرنیزاسیون توصیف کرد و اصلاحات قانونی متعددی در این راستا اجرا شد. اما رفته رفته، رفتارهای اقتدارگرایانه منجر به بروز مشکلات شد. در سال 2017، اردوغان اتحادیه اروپا را به عنوان اتحاد صلیبی علیه ترکیه اسلامی محکوم کرد و اعلام داشت ترکیه نیازی به عضویت در این اتحادیه ندارد. جالب اینجاست که وخامت اقتصادی در ترکیه از همان زمان آغاز شد. اما اردوغان دوباره در دسامبر 2021 خواهان نزدیک شدن اتحادیه اروپا به ترکیه شد!
چشم‌انداز نامشخص عضویت
آکیول با اشاره به وضعیت کنونی، می‌گوید: «بدون شک، روابط استراتژیک ما با اروپا توسعه خواهد یافت و این امر تأثیر مثبتی بر روابط سیاسی خواهد گذاشت. با این حال، امکان شروع مذاکرات عضویت بدون اجرای احکام دادگاه حقوق بشر اروپا و پذیرش معیارهای کپنهاگ، بدون پایبندی به اصل تفکیک قوا، استقلال قضایی و آزادی اندیشه و بیان، عملاً وجود ندارد. ولی متاسفانه، فعلاً هیچ افق و چشم‌انداز روشنی وجود ندارد».
پاسخ پارلمان اروپا به ادعای ترکیه
در سال 2025 میلادی، اردوغان اعلام کرد که تامین امنیت و ثبات در اروپا، نیازمند آن است که ترکیه از امنیت اروپایی‌ها حمایت کند و در نتیجه اتحادیه باید استراتژی خود را تغییر دهد. اما سانچز آمور، گزارشگر ترکیه در پارلمان اروپا، پاسخ داد: «راه عضویت در اتحادیه اروپا از طریق اشتراک قدرت نظامی نمی‌گذرد. عضویت، صرفاً در مسیر دموکراسی قابل تحقق است».
معیارهای کپنهاگ، مانع اصلی
صدراعظم آلمان نیز چند روز پیش در آنکارا، صراحتاً اعلام کرد که بدون پیروی ترکیه از معیارهای کپنهاگ، نمی‌توان بحث عضویت را به میان کشید.
توقف مذاکرات عضویت، چراغ قرمزی آشکار
انگین اویسال، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه ترکیه، معتقد است که اروپا در حال حاضر صرفاً در حوزه امنیتی و دفاعی انتظار همکاری از ترکیه دارد و بحث دموکراسی و عضویت متوقف شده است. او می‌گوید: «کار به جایی رسید که در نقشه ترسیم شده در سایت رسمی اتحادیه اروپا، برای اولین بار، نقشه ما را قرمز کردند و زیر آن نوشتند: مذاکرات عضویت، متوقف شده است. باید بپذیریم که این به معنی یک چراغ قرمز آشکار است.» اویسال تأکید می‌کند که معماری امنیتی اروپا با امنیت محیطی آغاز می‌شود که در آن دموکراسی و حاکمیت قانون تضمین شده باشد.
ضرورت اصلاحات برای خروج از وضعیت قرمز
اویسال در ادامه می‌گوید: «باید دیدگاهی منطقی به نقشه راه 2030 داشته باشیم. اولویت ما اجرای اصلاحات لازم برای انتقال مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا از قرمز به سبز است.»
بی‌علاقگی عملی ترکیه به عضویت
مهمت اُجاکتان، تحلیلگر محافظه‌کار ترک، با لحنی کنایی بیان می‌کند: «همین که پای یک مقام اروپایی به آنکارا می‌رسد، سیاستمداران ما می‌گویند: ما مصمم به پیوستن به اتحادیه اروپا هستیم! من شخصاً با شنیدن این جمله، به شدت ناراحت می‌شوم. وقتیکه دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه هیچ قصدی برای پایبندی به معیارهای اساسی اتحادیه اروپا، در قانون، دموکراسی، شفافیت و پاسخگویی ندارد، وقتی که مردم ما هم این موضوع را فراموش کرده‌اند، چرا به این لفاظی‌ها ادامه دهیم؟» او معتقد است که اروپایی‌ها نیز به خوبی می‌دانند که ترکیه هیچ قصدی برای پیوستن به اتحادیه اروپا ندارد.
ترکیه در وضعیت فعلی، جایی در اتحادیه اروپا ندارد
اُجاکتان با اشاره به سخنان صدراعظم آلمان، می‌گوید: «مرتس آشکارا اعلام کرد که ترکیه، در وضعیت فعلی‌اش، هرگز نمی‌تواند جایی در اتحادیه اروپا پیدا کند. ترکیه مطلقاً شایسته عضویت در اتحادیه اروپا نیست.»
تغییر اولویت‌های ترکیه
بسیاری از تحلیلگران و ناظران سیاسی در ترکیه معتقدند که دولت اردوغان صرفاً به دنبال همکاری تجاری و دفاعی با آمریکا و برخورداری از تخفیف نسبی در تعرفه گمرکی است و از هدف عضویت در اتحادیه دور شده است.
وعده آغاز مجدد مذاکرات در صورت تغییر دولت
از سوی دیگر، اوزگور اوزل، رهبر حزب جمهوری خلق، اعلام کرده است که در اولین انتخابات پیش رو، قدرت به دست حزب او خواهد افتاد و پس از انحلال نظام سیاسی - اجرایی ریاستی و بازگشت به نظام پارلمانی، مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا مجدداً آغاز خواهد شد.
