رسوایی اردوغان: اروپا در شوک!
اردوغان از سرگیری مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را به میانجیگری آلمان و اتحادیه اروپا در زمینه سیاست‌های مشترک منوط کرد.
آنکارا؛ دوراهی عضویت در اتحادیه اروپا در میان چرخش‌های سیاسی
بحث عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا پس از سفر اخیر صدراعظم آلمان به این کشور بار دیگر در کانون توجهات قرار گرفته است. این موضوع به ویژه با تاکید صدر اعظم آلمان بر عدم پایبندی ترکیه به معیارهای لازم برای عضویت، اهمیت بیشتری یافته است.
چرخش‌های متعدد اردوغان در قبال اتحادیه اروپا
تحلیلگران ترک با بررسی مواضع، سخنان و تصمیمات رجب طیب اردوغان در طول سالیان گذشته، مسیری پرفراز و نشیب و مملو از چرخش‌های متعدد را در رویکرد وی نسبت به اتحادیه اروپا به تصویر می‌کشند.
سخنان متناقض اردوغان؛ از ارزش‌های اروپایی تا تقابل با صلیب
طاها آک یول، تحلیلگر برجسته ترک، به تغییر مداوم مواضع اردوغان اشاره کرده و می‌گوید: «اردوغان در سال 2003، ترکیه را بخشی از نظام ارزشی اروپا معرفی کرده و عضویت کامل در اتحادیه را در صدر اهداف دولت خود قرار داد. حتی در سال 2011، او روند الحاق به اتحادیه اروپا را بزرگترین جهش مدرنیزاسیون در تاریخ ترکیه قلمداد کرد و اصلاحات قانونی متعددی در حوزه آزادی و قانون به اجرا گذاشت. اما رفته رفته، رفتارهای اقتدارگرایانه منجر به بروز مشکلاتی شد و اتحادیه اروپا به محدودیت‌های اعمال شده واکنش نشان داد. در سال 2017، پس از انتقاد نهادهای حقوقی اتحادیه اروپا از سیستم بانک مرکزی، اردوغان آنان را به اتحاد صلیبی علیه ترکیه اسلامی متهم کرد و اعلام نمود که ترکیه نیازی به عضویت در این اتحادیه ندارد! جالب اینجاست که وخامت اقتصادی ترکیه از همان زمان آغاز شد.»
آک یول ادامه می‌دهد: «اردوغان دوباره در دسامبر 2021 خواهان نزدیک شدن اتحادیه اروپا به ترکیه شد. بدون شک، روابط استراتژیک ما با اروپا توسعه خواهد یافت و این امر تاثیر مثبتی بر روابط سیاسی خواهد گذاشت. با این حال، امکان شروع مذاکرات عضویت بدون اجرای احکام دادگاه حقوق بشر اروپا، پذیرش معیارهای کپنهاگ، پایبندی به اصل تفکیک قوا، استقلال قضایی و آزادی اندیشه و بیان، عملاً وجود ندارد. حتی شروع مذاکرات، به سرمایه‌گذاران حس اطمینان قانونی می‌دهد و سرمایه‌گذاری مانند دهه اول به ترکیه سرازیر می‌شود. ولی متاسفانه، فعلاً هیچ افق و چشم‌انداز روشنی وجود ندارد.»
در سال 2025 میلادی، اردوغان اعلام کرد که تامین امنیت و ثبات در اروپا نیازمند حمایت ترکیه از امنیت اروپایی‌ها است و اتحادیه باید استراتژی خود را تغییر دهد. اما پاسخ سانچز آمور، گزارشگر ترکیه در پارلمان اروپا، روشن بود: «راه عضویت در اتحادیه اروپا از طریق اشتراک قدرت نظامی نمی‌گذرد. عضویت، صرفاً در مسیر دموکراسی قابل تحقق است.»
هشدار آلمان: معیارهای کپنهاگ، پیش‌شرط عضویت
صدراعظم آلمان نیز چندی پیش در آنکارا صراحتاً اعلام کرد که بدون پیروی ترکیه از معیارهای کپنهاگ، نمی‌توان بحث عضویت را مطرح کرد.
توقف مذاکرات عضویت؛ نقشه اتحادیه اروپا و چراغ قرمز
انگین اویسال، دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه ترکیه، درباره روابط کنونی ترکیه و اتحادیه اروپا می‌گوید: «قبلاً، اروپا درباره دموکراسی با ما بحث و همکاری می‌کرد. اما حالا فقط در حوزه امنیتی و دفاعی انتظار همکاری دارند و بحث دموکراسی و عضویت، متوقف شده است. کار به جایی رسید که در نقشه ترسیم شده در سایت رسمی اتحادیه اروپا، برای اولین بار، نقشه ما را قرمز کردند و زیر آن نوشتند: مذاکرات عضویت، متوقف شده است. باید بپذیریم که این به معنی یک چراغ قرمز آشکار است. ما تصور می‌کنیم چون موقعیت جغرافیایی و توان دفاعی داریم، پس اروپا در هر زمینه‌ای با ما همکاری می‌کند، ولی چنین نیست. وقتی در مورد معماری امنیتی اروپا صحبت می‌کنیم، نباید آن را خارج از مفهوم امنیت دموکراتیک در نظر بگیریم. این معماری با امنیت محیطی آغاز می‌شود که در آن دموکراسی و حاکمیت قانون تضمین شده باشد.»
اویسال در ادامه تاکید کرد: «باید دیدگاهی منطقی به نقشه راه 2030 داشته باشیم. گزارش بنیاد توسعه اقتصادی (İKV) در مورد سند آمادگی دفاعی 2030 بسیار روشنگر است. ترکیه نباید در شرایطی قرار بگیرد که گویی فقط در حوزه امنیتی و دفاعی می‌تواند با اروپا کار کند. برای وحدت اروپا حمایت کنیم و حضور خود را در هر پلتفرمی، از جمله پلتفرم‌های جدید مانند جامعه سیاسی اروپا، محسوس کنیم. اولویت ما اجرای اصلاحات لازم برای انتقال مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا از قرمز به سبز است.»
«به خودتان بیایید، به اتحادیه اروپا نمی‌پیوندیم!»
مهمت اُجاکتان، تحلیلگر محافظه‌کار ترک، با لحنی کنایی می‌گوید: «همین که پای یک مقام اروپایی به آنکارا می‌رسد، سیاستمداران ما می‌گویند: ما مصمم به پیوستن به اتحادیه اروپا هستیم! من شخصاً با شنیدن این جمله، به شدت ناراحت می‌شوم. وقتی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه هیچ قصدی برای پایبندی به معیارهای اساسی اتحادیه اروپا، در قانون، دموکراسی، شفافیت و پاسخگویی ندارد، وقتی که مردم ما هم این موضوع را فراموش کرده‌اند، چرا به این لفاظی‌ها ادامه دهیم؟ ما اگر مصمم بودیم، قاعدتاً باید رویه و قوانین آنها را می‌پذیرفتیم! این مانند یک نمایش کوتاه است.»
اُجاکتان در ادامه با اشاره به اظهارات اخیر صدراعظم آلمان افزود: «مرتز آشکارا اعلام کرد که ترکیه، در وضعیت فعلی‌اش، هرگز نمی‌تواند جایی در اتحادیه اروپا پیدا کند. ترکیه مطلقاً شایسته عضویت در اتحادیه اروپا نیست.»
در حال حاضر، بسیاری از تحلیلگران و ناظران سیاسی در ترکیه بر این باورند که دولت اردوغان صرفاً به دنبال همکاری تجاری و دفاعی با آمریکا و برخورداری از تخفیف نسبی در تعرفه گمرکی است و از هدف عضویت در اتحادیه دور شده است.
اما اوزگور اوزل، رهبر حزب جمهوری خلق، اعلام کرده است که در اولین انتخابات پیش رو، قدرت به دست حزب او خواهد افتاد و پس از انحلال نظام سیاسی-اجرایی ریاستی و بازگشت به نظام پارلمانی، مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا مجدداً آغاز خواهد شد.
