جنجال "گنبد طلایی" آمریکا؛ فانتزی مرگبار یا تهدید واقعی علیه امنیت جهانی؟
ترامپ با ایده "جنگ ستارگان" به دنبال برتری دفاع موشکی و نظامی سازی فضا در رقابت تسلیحاتی است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، در 20 مه 2025 از طرحی موسوم به «گنبد طلایی» رونمایی کرد. این سیستم دفاع موشکی چندلایه ادعا می‌شود که قادر به حفاظت از آمریکا در برابر تهدیدهای موشکی بالستیک، هایپرسونیک و کروز از سوی کشورهایی چون روسیه، چین، کره شمالی و ایران است.
«تکمیل کار ریگان»؛ احیای ایده «جنگ ستارگان»
ترامپ این پروژه را «تکمیل کار رونالد ریگان»، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، توصیف کرده و به ابتکار دفاعی راهبردی سال 1983 اشاره کرده است. «جنگ ستارگان» که به دلیل هزینه‌های نجومی و چالش‌های فنی لغو شد، اکنون در قالب «گنبد طلایی» با هزینه‌ای تخمینی 175 میلیارد دلار در مراحل اولیه و بیش از یک تریلیون دلار در بلندمدت، دوباره مطرح شده است.
فانتزی خطرناک یا امنیت واقعی؟
روزنامه واشنگتن‌پست این ابتکار را «فانتزی خطرناکی» توصیف کرده که بیش از ایجاد امنیت، ثبات جهانی را به خطر می‌اندازد. ترامپ ادعا کرده که این سامانه در مدت سه سال به نرخ موفقیت نزدیک به صد درصد دست یافته و تهدید موشکی علیه خاک آمریکا را برای همیشه پایان می‌دهد. با این حال، تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد که این وعده‌ها دور از دسترس هستند.
چالش‌های فنی و هزینه‌های هنگفت
لورا گرگو، فیزیکدان عضو اتحادیه دانشمندان دغدغه‌مند، معتقد است که سیستم مورد اشاره ترامپ، در صورت موفقیت، به راحتی قابل غلبه است. رقبا می‌توانند با پرتاب گروهی موشک‌ها یا حملات ضد ماهواره‌ای، آن را بی‌اثر کنند. «گنبد طلایی» که از «گنبد آهنین» رژیم صهیونیستی الهام گرفته، با تمرکز بر رهگیرهای فضایی، ماهواره‌های حسگر و لیزرهای مداری، قصد دارد موشک‌های بالستیک و فراصوت را در مراحل اولیه پرواز خنثی کند. کارشناسان اما معتقدند این سامانه با چالش‌های فنی عظیمی از جمله ناتوانی در مقابله با حملات انبوه یا موشک‌های مانورپذیر روبرو است و پیشبرد آن بیش از یک دهه زمان و هزینه‌ای فراتر از یک تریلیون دلار در پی دارد.
برهم خوردن توازن راهبردی جهانی
این ایده، با زیر سؤال بردن دکترین بازدارندگی هسته‌ای مبتنی بر «نابودی متقابل تضمین‌شده»، توازن راهبردی جهانی را برهم می‌زند و رقبا را به تشدید تنش‌ها وامی‌دارد. ست مولتون، نماینده دموکرات، آن را «خطرناک‌ترین ایده ترامپ» خوانده است؛ زیرا حتی در صورت تحقق جزئی، امنیت جامعی را فراهم نمی‌کند و تنها ادراک برتری دفاعی آمریکا را ایجاد کرده که واکنش تهاجمی رقبا را در پی دارد.
مسابقه تسلیحاتی فضایی و پیامدهای آن
جی جانسون فریسون، استاد دانشکده جنگ دریایی ایالات متحده، هشدار داده است که استقرار سیستم‌های دفاع هوایی مبتنی بر فضا توسط واشنگتن می‌تواند «جرقه دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی» را بزند. روسیه و چین این پروژه را «ویرانگر ثبات راهبردی» خوانده و تأکید کرده‌اند که «گنبد طلایی» پیوند جدایی‌ناپذیر تسلیحات تهاجمی و دفاعی را نادیده می‌گیرد. این ایده بهانه‌ای برای راه‌اندازی مسابقه تسلیحاتی فراهم می‌کند و کشورها را به تقویت توان تهاجمی خود وادار می‌سازد.
توسعه سلاح‌های پیشرفته در واکنش به «گنبد طلایی»
در واکنش به این طرح، چین بر توسعه موشک‌های نفوذکننده به سامانه‌های دفاعی فضایی و قابلیت‌های ضد ماهواره‌ای تمرکز کرده است. روسیه نیز آزمایش موشک‌هایی مانند «بوروستنیک» را شتاب بخشیده؛ موشک‌هایی که با پرواز در ارتفاع پایین و انجام مانورهای پیچیده، سامانه‌هایی مانند «گنبد طلایی» را بی‌اثر می‌کنند. افزایش 35 درصدی تعداد ماهواره‌های نظامی در مدار طی پنج سال گذشته، که بیش از نیمی از آن‌ها ساخت آمریکا هستند، نشان‌دهنده شتاب‌گیری رقابت راهبردی است.
نظامی‌سازی فضا؛ تهدیدی برای امنیت جهانی
نظامی‌سازی فضا، که هسته اصلی این طرح است، خطر دیگری بر امنیت جهانی می‌افزاید و فضا را از حوزه‌ای صلح‌آمیز به عرصه‌ای جنگی تبدیل می‌کند. استقرار هزاران ماهواره رهگیر و حسگر در مدار پایین زمین، نقض آشکار معاهده فضای بیرونی و خطر درگیری‌های تصادفی یا عمدی را افزایش می‌دهد. سخنگوی وزارت امور خارجه چین هشدار داده است که این پروژه «فضا را به میدان نبرد تبدیل می‌کند و مسابقه تسلیحاتی فضایی را شعله‌ور می‌سازد». کره شمالی نیز آن را «سناریوی جنگ هسته‌ای فضایی» نامیده و بر گسترش قابلیت‌های ضد ماهواره‌ای تأکید کرده است؛ اقدامی که می‌تواند اکوسیستم ماهواره‌ای جهانی را نابود کند.
دور باطل تنش و ناامنی
این نظامی‌سازی، حتی اگر «گنبد طلایی» به اهدافش نرسد، باعث ایجاد یک دور باطل می‌شود. کشورها برای غلبه بر سپر ناقص آمریکا به سلاح‌های پیشرفته‌تر مانند هوش مصنوعی برای حملات دقیق یا انفجارهای هسته‌ای در مدار روی می‌آورند. در نهایت، ایده «گنبد طلایی»، صرف نظر از اینکه محقق شود یا خیر، خطر محاسبات نادرست و تنش‌های فزاینده را در پی خواهد داشت و جهان را به سمت و سویی می‌برد که امنیت جهانی در آن تضعیف شده است.
