دموکراسی ترکیه در 102 سالگی؛ آیا یک تحلیلگر ترک رازهای تاریک را فاش می‌کند؟
اردوغان در ترکیه با چالش میان میراث لائیک آتاترک و گرایش‌های محافظه‌کارانه دموکراتیک مواجه است.
انتشار روزنامه‌های ترکیه در یکصد و دومین سالگرد تأسیس جمهوری؛ اختلافات دیدگاه‌ها در کانون توجه
تقابل دیدگاه‌های محافظه‌کار و لاییک در بازتاب جشن جمهوریت
صد و دومین سالگرد تأسیس نظام جمهوری ترکیه و «جشن جمهوریت» موضوع اصلی عکس و تیتر صفحه نخست روزنامه‌های چاپ آنکارا بود. تحلیلگران سیاسی با طرح این پرسش که پس از بیش از یک قرن از تأسیس جمهوری، دموکراسی در ترکیه در چه وضعیتی قرار دارد، به بررسی ابعاد مختلف این رویداد پرداخته‌اند.
بازتاب متفاوت سالگرد تأسیس جمهوری در رسانه‌های ترکیه
یکی از نکات برجسته در نحوه پوشش سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه توسط روزنامه‌ها، تفاوت دیدگاه‌های سیاسی رسانه‌های مختلف این کشور بود. روزنامه‌های محافظه‌کار که به حزب عدالت و توسعه نزدیک هستند، ترجیح دادند تصویر بزرگی از رجب طیب اردوغان را در صفحه نخست خود منتشر کنند. این رویکرد نشان‌دهنده چالشی است که محافظه‌کاران همچنان نسبت به نقش مصطفی کمال آتاترک، رهبر ملی‌گرا، لاییک و سکولار، دارند.
آتاترک؛ محور روزنامه‌های لاییک و کمالیست
در مقابل، روزنامه‌های لاییک و کمالیست که با حزب جمهوری خلق همسو بوده و مخالف سیاست‌های اردوغان هستند، نقش تاریخی آتاترک را به عنوان محور اصلی تیتر و عکس صفحه نخست خود قرار دادند. این امر نشان‌دهنده شکاف عمیق میان دو جریان سیاسی اصلی محافظه‌کار و لاییک در ترکیه است که پس از ۱۰۲ سال همچنان دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به نقش آتاترک دارند. در حالی که محافظه‌کاران تلاش می‌کنند به طور محسوسی از نقش آتاترک چشم‌پوشی کنند، لاییک‌ها و کمالیست‌ها همچنان او را بنیانگذار جمهوری و رهبر نجات‌بخش می‌دانند.
دستاوردهای جمهوری در مقابل چالش‌های کنونی
مفاهیمی چون استقلال، جمهوریت، توسعه، عدالت، انتخابات آزاد، دموکراسی، قدرت نهادها و برجسته کردن نقش شهروندان، به ویژه زنان و کودکان، همواره از سوی طرفداران آتاترک مورد تأکید قرار گرفته است. اما منتقدان اردوغان معتقدند که در صد و دومین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه، اردوغان و حزب او، این کشور را به سمتی هدایت کرده‌اند که بسیاری از دستاوردهای جمهوری تضعیف شده یا رو به افول نهاده است.
تحلیل وضعیت دموکراسی در ترکیه؛ نگاهی از درون
عاکف بکی، یکی از تحلیلگران برجسته ترکیه که پیش از این از مشاورین نزدیک اردوغان بوده و اکنون به جرگه منتقدان او پیوسته است، به بررسی وضعیت دموکراسی در ترکیه در بیش از یک قرن از عمر جمهوری پرداخته است. او معتقد است که هرچند جمهوری ترکیه یک نظام دموکراتیک کامل نیست، اما تجربه دموکراسی در این کشور فرمایشی و نمایشی نبوده است.
گذار موفقیت‌آمیز به دموکراسی چندحزبی
بکی تأکید می‌کند که جمهوری ترکیه، با وجود کاستی‌هایش، ۷۵ سال است که یک دموکراسی چندحزبی را تجربه کرده است. ترکیه با موفقیت از یک سیستم تک‌حزبی به سیستمی چندحزبی گذار کرده و علیرغم وقفه‌های ناشی از کودتاهای نظامی، همواره به صندوق رأی و انتخابات بازگشته است. او با یادآوری پذیرش شکست توسط عصمت اینونو در سال ۱۹۵۰، این موضوع را نشانه‌ای از سلامت نظام انتخاباتی می‌داند و ابراز تأسف می‌کند که پس از این همه سال، همچنان نگرانی‌هایی در مورد سلامت انتخابات و دموکراسی چندحزبی وجود دارد.
نگرانی از آینده دموکراسی و تقابل با گذشته
این تحلیلگر ترک با اشاره به سخن سلیمان دمیرل مبنی بر اینکه «بهترین ویژگی حزبی که با انتخابات از میدان بیرون رانده می‌شود، این است که می‌تواند باز هم با انتخابات به میدان بازگردد»، بر اهمیت جایگاه انتخابات در نظام سیاسی ترکیه تأکید می‌کند. با این حال، او نگرانی‌هایی را در مورد ماهیت جمهوری در شرایط کنونی مطرح کرده و به تقابل دولت با یاد آتاترک در مراسم روز جمهوری اشاره می‌کند. بکی معتقد است که جمهوری نه با دین، بلکه با سلطنت در تضاد است و مخالفت با آن، نوعی طرفداری از سلطنت محسوب می‌شود.
آرزوی تاج دموکراسی بر سر جمهوری ترکیه
در پایان، این تحلیلگر ابراز امیدواری می‌کند که جمهوری ترکیه بتواند در آینده، علاوه بر دستاوردهای فعلی، «تاج افتخار دموکراسی» را نیز بر سر بگذارد و با عبور از تقابل‌های گذشته و آینده، به بلوغ سیاسی کامل دست یابد.
