دموکراسی ترکیه در 102 سالگی: فاجعه‌ای پنهان یا تحولی شگرف؟ نگاه یک تحلیلگر ترک
سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه با چالش‌های دموکراسی و شکاف‌های سیاسی بین میراث کمالیستی و گرایش‌های محافظه‌کارانه در دوران اردوغان نمود پیدا می‌کند.
سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه؛ نمایانگر شکاف‌های سیاسی و چالش‌های دموکراسی
یکصد و دومین سالگرد تأسیس نظام جمهوری در ترکیه و «جشن جمهوریت» همچنان محور بحث‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای این کشور است. روزنامه‌های چاپ آنکارا در صفحات نخست خود به این مناسبت پرداخته و ناظران سیاسی در حال بررسی وضعیت دموکراسی در ترکیه، بیش از یک قرن پس از تأسیس این نظام هستند.
تفاوت رویکرد رسانه‌ها؛ بازتاب اختلاف دیدگاه‌های سیاسی
یکی از نکات قابل توجه در نحوه پوشش رسانه‌ای سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه، بروز تفاوت آشکار میان دیدگاه‌های سیاسی روزنامه‌های مختلف است. روزنامه‌های محافظه‌کار که رویکردی نزدیک به حزب عدالت و توسعه دارند، ترجیح داده‌اند عکس بزرگی از رجب طیب اردوغان را در صفحه نخست خود به نمایش بگذارند. این رویکرد، به باور تحلیلگران، نشان‌دهنده چالشی است که محافظه‌کاران همچنان نسبت به نقش مصطفی کمال آتاترک، به عنوان رهبری ملی‌گرا، لاییک و سکولار، دارند.
کمالیست‌ها و ارزش‌های آتاترک
در مقابل، روزنامه‌های لاییک و کمالیست که به حزب جمهوری خلق و مخالفان اردوغان نزدیک هستند، با محوریت دادن به نقش تاریخی آتاترک در تیتر و عکس صفحه نخست، بر اهمیت این شخصیت تأکید کرده‌اند. مفاهیمی چون استقلال، جمهوریت، توسعه، عدالت، انتخابات آزاد، دموکراسی، قدرت نهادها و برجسته کردن نقش شهروندان، به ویژه زنان و کودکان، همواره از سوی طرفداران آتاترک دارای اهمیتی حیاتی تلقی شده است.
نقد دستاوردهای جمهوری در دوره کنونی
منتقدان دولت اردوغان معتقدند که در صد و دومین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه، رویکردهای کنونی باعث تضعیف یا افول بسیاری از مفاهیم و دستاوردهای مرتبط با جمهوری شده است. این دیدگاه با واکنش برخی تحلیلگران برجسته ترکیه، از جمله عاکف بکی، که پیشتر از مشاورین نزدیک اردوغان بوده و اکنون به جرگه منتقدان پیوسته، تقویت می‌شود.
جمهوری در ترکیه؛ از آرمان تا واقعیت
عاکف بکی در تحلیل خود به مقایسه نظام جمهوری در ترکیه با نمونه‌هایی چون کره شمالی پرداخته و بیان داشته است که اگرچه جمهوری ترکیه یک «دموکراسی کامل» نیست، اما تجربه دموکراسی در این کشور، هرگز «فرمالی و نمایشی» نبوده است. وی با اشاره به گذار موفقیت‌آمیز ترکیه از یک سیستم تک‌حزبی به چندحزبی، حتی با وجود وقفه‌های ناشی از کودتاهای نظامی، بر اهمیت صندوق رأی و بازگشت به انتخابات واقعی تأکید کرده است.
نگرانی‌های آینده و چالش‌های پیش رو
با وجود این دستاوردها، بکی اذعان دارد که سایه نگرانی‌ها در مورد آینده دموکراسی، صندوق رأی و حکومت چندحزبی همچنان بر ترکیه سنگینی می‌کند و ممکن است این دوره با عمیق‌تر شدن این نگرانی‌ها همراه باشد. او به شرایط سال 1950 و پذیرش صلح‌آمیز شکست توسط عصمت اینونو اشاره کرده و این پرسش را مطرح می‌کند که چرا پس از 75 سال، ترکیه نباید در شرایطی قرار گیرد که بار دیگر درباره سلامت انتخابات و دموکراسی چندحزبی، ترس و نگرانی وجود داشته باشد.
تقابل با میراث آتاترک؛ میراثی فراموش‌نشدنی
تحلیلگر ترک با یادآوری سخن سلیمان دمیرل مبنی بر بهترین ویژگی حزب که با انتخابات کنار گذاشته می‌شود، قابلیت بازگشت دوباره با انتخابات است، به شرایط کنونی اشاره کرده و بیان می‌دارد که با گذشت یک قرن از تأسیس جمهوری، همچنان نگرانی‌هایی در مورد ماهیت آن وجود دارد. او به تفاوت رویکرد دولت در قبال یادبود فتح استانبول و روز جمهوری اشاره کرده و می‌گوید که در حالی که دولت به نیکی از فاتح سلطان محمد یاد می‌کند، در روز جمهوری از آوردن نام آتاترک پرهیز دارد. بکی تأکید می‌کند که جمهوری نه با دین، بلکه با سلطنت در تضاد است و مخالفت با آن، نوعی طرفداری از سلطنت محسوب می‌شود. در پایان، ابراز امیدواری می‌کند که جمهوری ترکیه بتواند «تاج افتخار دموکراسی» را نیز بر سر بگذارد.
