خشکسالی مرگبار: ایران در آستانه بحران آب!
خشکسالی و بحران آب در ایران به دلیل کاهش بارش و افزایش دما، منابع آبی سدها در فلات مرکزی را با چالش مواجه کرده و نیازمند مدیریت مصرف است.
سازمان هواشناسی نسبت به وقوع یکی از طولانی‌ترین و شدیدترین دوره‌های خشکسالی در دهه‌های اخیر در کشور هشدار داد. این اطلاعیه که توسط مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی منتشر شده است، وضعیت بحرانی منابع آبی ایران را تشریح می‌کند.
ششمین پاییز خشک متوالی
بر اساس این گزارش، پاییز جاری ششمین پاییز بسیار خشک متوالی در ایران بوده است و میزان بارش در این فصل به طور چشمگیری کمتر از حد نرمال ثبت شده است. بررسی داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد که نیمه اول سال جاری شمسی و به ویژه ۴۰ روز گذشته از پاییز، در بسیاری از استان‌ها، به‌خصوص در فلات مرکزی و استان‌های همجوار زاگرس، خشک‌ترین دوره در ۴۰ سال اخیر بوده است.
بحران آب در شهرهای بزرگ
این وضعیت بحرانی، منابع آبی سطحی و زیرسطحی کشور را با فشار بی‌سابقه‌ای مواجه کرده است. در شهرهای بزرگی مانند تهران، تبریز، مشهد و اراک، برخی سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شرب به «روز صفر آبی» رسیده یا بسیار نزدیک شده‌اند. این بدان معناست که ذخایر قابل برداشت به حداقل رسیده و اتکای کامل به منابع زیرزمینی ناگزیر است. این روند، خطر تشدید فرونشست زمین و فقر منابع آبی در سال‌های آینده را به طور جدی افزایش می‌دهد.
نقش افزایش دما در تشدید خشکسالی
میانگین دمای کشور در پاییز جاری حدود یک درجه سانتی‌گراد بیش از میانگین بلندمدت بوده است. این افزایش دما به افزایش تبخیر، کاهش رطوبت خاک و تشدید اثرات خشکسالی منجر شده است. مدل‌های میان‌مدت و هفتگی نیز نشان می‌دهند که تا دو هفته آینده بارندگی در اغلب مناطق کشور رخ نخواهد داد یا بسیار کمتر از حد نرمال خواهد بود. این پیش‌بینی‌ها، در کنار وضعیت بحرانی سدها، زنگ خطر جدی را برای منابع آبی کشور به صدا درآورده‌اند.
پیش‌بینی بارش‌های زمستانی
مدل‌های فصلی نشان می‌دهند که در ماه‌های زمستان، نیمه غربی کشور با احتمال متوسط در شرایط نرمال بارشی قرار خواهد گرفت، اما نیمه شرقی همچنان با گرایش به کم‌بارشی مواجه خواهد بود. این تفاوت منطقه‌ای در بارش، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و منطقه‌محور در مدیریت منابع آب است.
درخواست از مسئولان و مردم
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ضمن اعلام هشدار جدی، از تمامی مسئولان، نهادهای اجرایی، شهرداری‌ها، صنایع، کشاورزان و عموم مردم درخواست کرده است تا اقدامات زیر را در اولویت قرار دهند:
- مدیریت و کاهش جدی مصرف آب.
- جلوگیری از هرگونه مصارف غیرضروری و هدررفت منابع آبی.
- اولویت‌دهی به برنامه‌های صرفه‌جویی، بازچرخانی آب و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت منابع آب.
- انجام اقدامات فوری برای تقویت زیرساخت‌های آبی، پایش منابع زیرزمینی و تدوین برنامه‌های اضطراری توسط نهادهای مسئول.
- گسترش آموزش‌های عمومی در زمینه بحران آب و تاب‌آوری در برابر خشکسالی در سطح مدارس، رسانه‌ها و جوامع محلی.
در پایان این اطلاعیه تاکید شده است که تاب‌آوری کشور در برابر بحران خشکسالی، نیازمند همبستگی ملی، آگاهی عمومی و اقدام فوری است و آینده منابع آبی ایران در گرو تصمیمات امروز است.
