خشکسالی تا کی؟ بحران آب با مدیران کشور چه می‌کند؟
ایران با بحران آب ناشی از خشکسالی و کمبود بارش روبرو است که منجر به کاهش منابع آبی، فرونشست زمین و احتمال تابستان خشک می‌شود.
سازمان هواشناسی با صدور اطلاعیه‌ای نسبت به وقوع یکی از طولانی‌ترین و شدیدترین دوره‌های خشکسالی در دهه‌های اخیر در منطقه خاورمیانه و کشور ایران هشدار داد. بر اساس این اطلاعیه، پاییز جاری ششمین پاییز بسیار خشک متوالی در کشور بوده و میزان بارش‌ها در این فصل به طور چشمگیری کمتر از حد نرمال ثبت شده است.
خشک‌ترین پاییز 40 سال اخیر در ایران
بررسی داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد که نیمه اول سال جاری شمسی و به ویژه 40 روز گذشته پاییز، در بسیاری از استان‌ها، خصوصاً در فلات مرکزی و استان‌های همجوار زاگرس، خشک‌ترین دوره در 40 سال اخیر بوده است. این وضعیت بحرانی، منابع آبی سطحی و زیرسطحی کشور را با فشاری بی‌سابقه مواجه کرده است. در شهرهای بزرگی مانند تهران، تبریز، مشهد و اراک، برخی سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شرب به «روز صفر آبی» رسیده‌اند یا بسیار به آن نزدیک شده‌اند؛ این به معنای حداقل شدن ذخایر قابل برداشت و اتکای کامل به منابع زیرزمینی است. این روند، خطر تشدید فرونشست زمین و فقر منابع آبی در سال‌های آینده را به طور جدی افزایش می‌دهد.
افزایش یک درجه‌ای دما و تشدید اثرات خشکسالی
میانگین دمای کشور در پاییز جاری حدود یک درجه سانتی‌گراد نسبت به میانگین بلندمدت افزایش یافته است که این موضوع به افزایش تبخیر، کاهش رطوبت خاک و تشدید اثرات خشکسالی منجر شده است. مدل‌های هواشناسی میان‌مدت و هفتگی نیز پیش‌بینی می‌کنند که تا دو هفته آینده بارندگی در اغلب مناطق کشور رخ نخواهد داد یا بسیار کمتر از حد نرمال خواهد بود. این پیش‌بینی‌ها در کنار وضعیت بحرانی سدها، زنگ خطری جدی برای منابع آبی کشور به صدا درآورده است.
پیش‌بینی بارش‌های زمستانی و نیاز به برنامه‌ریزی منطقه‌ای
مدل‌های فصلی نشان می‌دهند که در ماه‌های زمستان، نیمه غربی کشور با احتمال متوسط در شرایط نرمال بارشی قرار خواهد گرفت، اما نیمه شرقی همچنان با گرایش به کم‌بارشی مواجه خواهد بود. این تفاوت منطقه‌ای در بارش، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و منطقه‌محور در مدیریت منابع آب است.
دعوت به همبستگی ملی و مدیریت بحران آب
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با اعلام هشدار جدی، از تمامی مسئولان، نهادهای اجرایی، شهرداری‌ها، صنایع، کشاورزان و عموم مردم درخواست کرده است که:
- مصرف آب را به طور جدی مدیریت و کاهش دهند.
- از هرگونه مصارف غیرضروری و هدررفت منابع آبی جلوگیری شود.
- برنامه‌های صرفه‌جویی، بازچرخانی آب و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت منابع آب در اولویت قرار گیرد.
- اقدامات فوری برای تقویت زیرساخت‌های آبی، پایش منابع زیرزمینی و تدوین برنامه‌های اضطراری توسط نهادهای مسئول انجام شود.
- آموزش‌های عمومی در زمینه بحران آب و تاب‌آوری در برابر خشکسالی در سطح مدارس، رسانه‌ها و جوامع محلی گسترش یابد.
این اطلاعیه تأکید کرده است که تاب‌آوری کشور در برابر بحران خشکسالی، نیازمند همبستگی ملی، آگاهی عمومی و اقدام فوری است و آینده منابع آبی ایران در گرو تصمیمات امروز است.
