خشکسالی تمام شدنی نیست! فاجعه در راه است؛ راهکار چیست؟
خشکسالی و بحران آب ناشی از کاهش بارندگی و افزایش دما نیازمند مدیریت مصرف و صرفه‌جویی ملی است.
سازمان هواشناسی با انتشار اطلاعیه‌ای نسبت به وضعیت بحرانی خشکسالی در کشور هشدار داد و از احتمال رسیدن برخی سدهای تأمین‌کننده آب شرب به "روز صفر آبی" خبر داد.
خشکسالی بی‌سابقه در دهه‌های اخیر
بر اساس بررسی‌های جامع و داده‌های اقلیمی، منطقه خاورمیانه و به ویژه ایران، دوره خشکسالی طولانی و شدیدی را در دهه‌های اخیر تجربه می‌کند. پاییز جاری، ششمین پاییز بسیار خشک متوالی در کشور بوده و میزان بارندگی در این فصل به طور چشمگیری کمتر از حد نرمال ثبت شده است. داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد که نیمه اول سال شمسی جاری و به خصوص 40 روز گذشته پاییز، خشک‌ترین دوره در 40 سال اخیر برای بسیاری از استان‌ها، به‌ویژه در فلات مرکزی و استان‌های همجوار زاگرس بوده است.
فشار بی‌سابقه بر منابع آبی و خطر "روز صفر آبی"
این وضعیت بحرانی، منابع آبی سطحی و زیرسطحی کشور را با فشاری بی‌سابقه مواجه کرده است. در شهرهای بزرگی مانند تهران، تبریز، مشهد و اراک، برخی سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شرب به "روز صفر آبی" رسیده‌اند یا بسیار به آن نزدیک شده‌اند. این بدان معناست که ذخایر قابل برداشت به حداقل رسیده و اتکای کامل به منابع زیرزمینی ناگزیر خواهد بود. این روند، خطر تشدید فرونشست و فقر منابع آبی در سال‌های آینده را به طور جدی افزایش می‌دهد.
افزایش دما و کاهش بارندگی، تشدیدکننده خشکسالی
میانگین دمای کشور در پاییز جاری حدود یک درجه سانتی‌گراد بیش از میانگین بلندمدت بوده است. این افزایش دما، به نوبه خود باعث افزایش تبخیر، کاهش رطوبت خاک و تشدید اثرات خشکسالی شده است. پیش‌بینی‌های میان‌مدت و هفتگی نشان می‌دهد که تا دو هفته آینده بارندگی در اغلب مناطق کشور رخ نخواهد داد یا بسیار کمتر از حد نرمال خواهد بود. این پیش‌بینی‌ها، در کنار وضعیت بحرانی سدها، زنگ خطر جدی برای منابع آبی کشور را به صدا درآورده است.
تفاوت منطقه‌ای بارش و نیاز به برنامه‌ریزی
مدل‌های فصلی حاکی از آن است که در ماه‌های زمستان، نیمه غربی کشور با احتمال متوسط در شرایط نرمال بارشی قرار خواهد گرفت، اما نیمه شرقی همچنان با گرایش به کم‌بارشی مواجه خواهد بود. این تفاوت منطقه‌ای در بارش، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و منطقه‌محور در مدیریت منابع آب است.
درخواست اقدامات فوری و همبستگی ملی
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، ضمن اعلام هشدار جدی، از تمامی مسئولان، نهادهای اجرایی، شهرداری‌ها، صنایع، کشاورزان و عموم مردم درخواست کرده است تا اقدامات زیر را در اولویت قرار دهند:
- مدیریت و کاهش جدی مصرف آب.
- جلوگیری از هرگونه مصارف غیرضروری و هدررفت منابع آبی.
- اولویت‌دهی به برنامه‌های صرفه‌جویی، بازچرخانی آب و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت منابع آب.
- انجام اقدامات فوری توسط نهادهای مسئول برای تقویت زیرساخت‌های آبی، پایش منابع زیرزمینی و تدوین برنامه‌های اضطراری.
- گسترش آموزش‌های عمومی در زمینه بحران آب و تاب‌آوری در برابر خشکسالی در مدارس، رسانه‌ها و جوامع محلی.
این مرکز تاکید کرده است که تاب‌آوری کشور در برابر بحران خشکسالی، نیازمند همبستگی ملی، آگاهی عمومی و اقدام فوری است و آینده منابع آبی ایران در گرو تصمیمات امروز ماست.
