قرارداد استراتژیک ایران و چین بعد از مکانیسم ماشه
در حالی که فعال شدن مکانیسم ماشه موجی از نگرانی درباره تحریم صنعت خودروسازی ایران ایجاد کرده، بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد این فشارها شامل حوزه خودرو نمی‌شود. قراردادهای بلندمدت ایران و چین، سرمایه‌گذاری‌های چند ده میلیارد دلاری و اهمیت راهبردی بازار ایران برای خودروسازان چینی، مانع ترک این همکاری شده است. حتی با وجود فضای روانی ناشی از تحریم، تأمین قطعات و خدمات پس از فروش برای محصولات چینی در ایران ادامه خواهد داشت.
با فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، گمانه‌زنی‌ها درباره آسیب‌پذیری صنعت خودرو به ویژه همکاری شرکت‌های مونتاژکار خارجی شدت گرفت. اما بررسی اسناد رسمی شورای امنیت و تجربه دوره‌های قبلی تحریم نشان می‌دهد هیچ محدودیتی برای فعالیت‌های اقتصادی معمول از جمله خودروسازی وضع نشده است.
بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰، قطعنامه‌های شورای امنیت در حوزه هسته‌ای و موشکی ایران متمرکز بودند و هیچ‌یک به صنعت خودرو یا تولیدات غیرنظامی ارتباطی نداشت. همین موضوع باعث شده فشارهای کنونی غرب، از نظر حقوقی و اجرایی، مانع همکاری‌های جاری در مونتاژ یا تولید خودرو نشود.
نگرانی اصلی اکنون بیشتر روانی است؛ فضایی که می‌تواند بر رفتار مصرف‌کنندگان اثر گذاشته و در کوتاه‌مدت میزان فروش یا تولید را کاهش دهد. با این حال، روابط ایران و چین در حوزه خودرو فراتر از یک همکاری تجاری ساده است. این روابط در قالب یک شراکت بلندمدت و استراتژیک تعریف شده که بخش خودرو تنها بخشی از آن به شمار می‌آید.
چین طی سال‌های اخیر ده‌ها میلیارد دلار در صنایع مختلف ایران، از انرژی و زیرساخت تا خودروسازی، سرمایه‌گذاری کرده است. برای خودروسازان بزرگ چینی، بازار ایران نه‌تنها یک مقصد فروش مهم بلکه بخشی از زنجیره حضور منطقه‌ای محسوب می‌شود که ترک آن مساوی از دست رفتن سرمایه‌گذاری کلان و جایگاه راهبردی خواهد بود.
حتی در دوره‌های پیشین تحریم، ارتباطات صنعتی و تجاری بین دو کشور ادامه یافته و در موارد زیادی تقویت شده است. قراردادهای رسمی خودروسازان چینی با طرف‌های ایرانی، شامل تأمین قطعات و ارائه خدمات پس از فروش تا پایان دوره گارانتی، تضمین می‌کند که خودروهای موجود در بازار ایران بدون پشتیبانی نمانند.
ممکن است برخی شرکت‌های کوچک واردکننده یا مونتاژکار که پشتوانه مالی، صنعتی یا لجستیکی محدودی دارند، در برابر فشارهای خارجی سریع‌تر آسیب ببینند. اما بازیگران بزرگ با شبکه تأمین قوی، سرمایه پایدار و نیروی انسانی متخصص، آخرین مجموعه‌هایی خواهند بود که فعالیت‌شان متوقف می‌شود.
در مجموع، فعال شدن مکانیسم ماشه تأثیر عملی بزرگی بر همکاری‌های خودرویی ایران و چین ندارد. آنچه محتمل است، تنها تغییرات جزئی در حجم تولید یا واردات به دلیل جو روانی بازار است، نه قطع کامل همکاری. این وضعیت، پیامی واضح برای مصرف‌کنندگان و فعالان صنعت دارد: برندهای چینی همچنان در جاده ایران حضور خواهند داشت.
