رسوایی آبی ایران: راه‌حل انقلابی امانپور چیست؟ گلخانه‌های هوشمند، آب را نجات می‌دهند؟
راهکارهای نوآورانه بحران آب و تمدن‌سازی بیابانی با رویکردهایی چون آبخیزداری، آبخون‌داری، گلخانه‌های هوشمند، خودپایداری، تولید آب و انرژی و مهندسی مالی.
تدوین راهکارهای جامع برای چاره‌جویی چالش آب؛ چشم‌اندازی نوین در تمدن‌سازی بیابانی
دکتر محمدتقی امانپور، معاون سابق آموزش تحقیقات وزارت جهاد سازندگی و نظریه‌پرداز حوزه کشاورزی و محیط زیست، در ۱۲ یادداشت، راهکارهای کاربردی و نوآورانه‌ای را برای مقابله با بحران آب تدوین و ارائه کرده است. این راهکارها طیف وسیعی از فناوری‌های نوین تا اصلاح ساختارهای اقتصادی را شامل می‌شوند و با هدف ایجاد تمدن خودپایدار در مناطق بیابانی تدوین شده‌اند.
بسته گشت راه‌حل‌های امانپور برای بحران آب
راهکارهای پیشنهادی دکتر امانپور که در یادداشت‌های وی مطرح شده‌اند، به شرح زیر است:
- تولید یکصد میلیارد متر مکعب آب جدید با فناوری‌های آبخیزداری و آبخوانداری؛
- افزایش بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی از ۴۰ درصد به ۸۵ درصد با سامانه آبیاری زیرسطحی مبتنی بر لوله‌های سفالی تراوا؛
- استفاده از آب‌های غیرمتعارف (شور، لب‌شور و پس‌آب)؛
- بهره‌گیری از گونه‌های گیاهی و جانوری مقاوم و پرمحصول؛
- تولید محصول در ماشین به‌جای تولید در اراضی و باغات؛
- استفاده از کود معدنی و ارگانیک نوآورانه برای صرفه‌جویی ۷۰ درصدی در مصرف آب؛
- بازمهندسی اقتصاد آب با ساختارسازی نوآورانه تحت عنوان «بازار آب»؛
- مهار و بهره‌برداری از سیلاب‌های مخرب و سرگردان؛
- بازمهندسی بهره‌برداری از سدهای ساخته‌شده با تخلیه رسوبات مخازن و کاهش سطح تبخیر آب پشت سد؛
- شیرین‌سازی آب دریاها به شیوه‌های نوآورانه و کم‌هزینه؛
- احداث پردیس‌های موضوعی خودپایدار که آب و انرژی مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند؛
- فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی جهت مولدسازی و استفاده از منابع آب کشورهای همسایه.
نوآوری در صنعت گلخانه‌ای: کلید تمدن‌سازی در عرصه بیابانی
در یادداشت سیزدهم، دکتر امانپور بر نوآوری در صنعت گلخانه‌ای با طراحی و احداث گلخانه‌های هوشمند و خودپایدار در حوزه‌های آب، انرژی و فرآوری پسماند تمرکز کرده است. این رویکرد، امکان تمدن‌سازی در هر عرصه‌ای، حتی مناطق بیابانی، را فراهم می‌آورد.
وضعیت موجود و چالش‌های پیش رو
با وجود تحولات چشمگیر در صنعت گلخانه‌داری، از جمله افزایش چشمگیر تولید، تولید مستمر در طول سال، و امکان ترکیب تولیدات مختلف، چالش‌های اساسی مانند مصرف آب و تأمین انرژی همچنان پابرجا هستند. هزینه‌های سنگین احداث و مشکلات تأمین آب، انرژی و اراضی مناسب، مانع توسعه گسترده گلخانه‌ها شده است.
مفهوم خودپایداری در گلخانه‌ها
خودپایداری به معنای طراحی گلخانه‌ای است که آب و انرژی مورد نیاز خود را تولید کند و پسماندهای خود را فرآوری نماید. چنین گلخانه‌ای نه تنها به پشتیبانی نیاز ندارد، بلکه خود به تأمین‌کننده نیازهای دیگران تبدیل می‌شود و نمادی از تعالی تمدنی خواهد بود.
فرآیندهای خودپایداری در تأمین آب
برای دستیابی به خودپایداری آبی، از روش‌ها و فناوری‌های روزآمدی استفاده می‌شود:
- سیستم‌های سطوح آبگیر باران: جمع‌آوری و مدیریت مؤثر نزولات جوی، حتی در مناطق بیابانی.
- زهکشی اراضی: جمع‌آوری، تصفیه و تبدیل آب‌های شور و پساب‌ها به آب قابل مصرف.
- جذب رطوبت هوا: استفاده از فناوری‌های نوین و روش‌های سنتی برای جمع‌آوری رطوبت هوا.
- گلخانه تولیدکننده آب: بهره‌گیری از سطوح گلخانه برای تبدیل رطوبت هوا به آب و استفاده از فناوری‌های اگرو ولتائیک.
- بازچرخانی آب: جمع‌آوری، تصفیه و استفاده مجدد از آب مصرفی در گلخانه با کمک گیاهان آبزی و روش‌های بیولوژیک.
تولید انرژی در گلخانه‌های خودپایدار
انرژی مورد نیاز گلخانه‌ها از طریق پنل‌های خورشیدی فوتوولتائیک و اگرو ولتائیک تأمین می‌شود. همچنین، فرآوری پسماندهای کشاورزی، شهری و صنایع کشاورزی به انرژی، اصلی‌ترین فرصت برای تولید انرژی پاک و پایدار است.
مراحل تکاملی در احداث و تمدن‌سازی
پنج مرحله برای تحقق این تمدن در نظر گرفته شده است:
- تمدن هوشمند گلخانه‌ای مجازی: ارائه تصویری جامع و تعاملی از تمدن آینده.
- گلخانه آزمایشی: تست، ارزیابی و بهینه‌سازی فناوری‌های نوین.
- گلخانه موضوعی: تمرکز بر تولید تک‌محصولی و آزمایش ظرفیت‌ها.
- گلخانه جامع: پیاده‌سازی زنجیره کامل تولید در مقیاس بزرگ.
- تمدن بیابانی: ایجاد سکونتگاه‌ها، تأسیسات و زیرساخت‌های یک تمدن پایدار.
فرآیند تحقق: از آرزو تا واقعیت
این پروژه که با حمایت ملی و بین‌المللی روبرو شده، اکنون در آستانه تبدیل شدن به واقعیت است. با وجود موانع پیش آمده، تلاش‌ها برای بازسازی و ادامه این طرح با حمایت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ادامه دارد.
مهندسی مالی برای تحقق اهداف
مکانیزم‌های مالی متنوعی برای تضمین سودآوری و جذب سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده است، از جمله:
- صندوق نوآوری و شکوفایی
- صندوق توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی
- فاندهای جهانی
- فروش برق و آب تولیدی
- حمایت وزارت نفت
- تولید بنزین سبز
- فروش تولیدات نوآورانه
- فناوری‌های خرد و کلان
این اندیشه نوآورانه، با پتانسیل بالا برای خلق ارزش افزوده و سودآوری، پاسخی پایدار به چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ارائه می‌دهد و الگویی امیدبخش برای تمدن‌سازی در آینده خواهد بود.
