راز غول‌های آبی: چاره‌جویی بحران آب با گلخانه‌های هوشمند امانپور
توسعه تمدن خودپایدار در مناطق کویری با تکیه بر نوآوری در کشاورزی، مهندسی مالی، مدیریت آب و انرژی و بیابان‌زدایی.
ارائه راهکارهای نوین برای تمدن‌سازی در مناطق کویری؛ از خودپایداری گلخانه‌ها تا مهندسی مالی
دکتر محمدتقی امانپور، نظریه‌پرداز حوزه کشاورزی و محیط زیست و معاون اسبق آموزش تحقیقات وزارت جهاد سازندگی، در ۱۲ یادداشت، راهکارهای کاربردی و جامعی را برای مقابله با چالش آب و ایجاد تمدن‌های پایدار در مناطق کم‌برخوردار تدوین و ارائه کرده است. این راهکارها شامل تولید آب جدید، افزایش بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی، استفاده از آب‌های غیرمتعارف، بهره‌گیری از گونه‌های گیاهی و جانوری مقاوم، تولید محصول در ماشین به‌جای اراضی، استفاده از کودهای نوآورانه، بازمهندسی اقتصاد آب، مهار سیلاب‌ها، بازمهندسی بهره‌برداری از سدها، شیرین‌سازی آب دریا، احداث پردیس‌های خودپایدار و فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی برای بهره‌گیری از منابع آب کشورهای همسایه است.
مفهوم خودپایداری در صنعت گلخانه‌ای
دکتر امانپور در یادداشت سیزدهم خود، به بررسی نوآوری در صنعت گلخانه‌ای و طراحی گلخانه‌های هوشمند و خودپایدار در حوزه‌های آب، انرژی و فرآوری پسماند پرداخته است. هدف اصلی، دستیابی به فناوری‌هایی است که امکان تمدن‌سازی در هر عرصه، حتی مناطق بیابانی را فراهم کند. مفهوم خودپایداری به معنای طراحی گلخانه‌هایی است که آب و انرژی مورد نیاز خود را تولید کرده و پسماندهایشان را فرآوری نمایند، به گونه‌ای که نه تنها به حمایت تمدن‌های موجود نیاز نداشته باشند، بلکه خود به عنوان تأمین‌کننده نیازهای آن‌ها عمل کنند.
فرآیندهای خودپایداری در تأمین آب
برای تحقق خودپایداری در آب، گلخانه‌ها و عرصه‌های بیابانی باید از تمام ظرفیت‌های موجود برای تولید، مدیریت مصرف و بازچرخانی آب بهره ببرند. این رویکرد شامل موارد زیر است:
- سیستم‌های سطوح آبگیر باران: جمع‌آوری مؤثر نزولات جوی، حتی در مناطق بیابانی، و انباشت آن در مخازن زیرزمینی.
- زه‌کشی اراضی: جمع‌آوری، تصفیه و تبدیل آب‌های شور اراضی بیابانی به آب قابل مصرف.
- جذب رطوبت هوا: استفاده از فناوری‌های نوین و راهکارهای ساده برای جمع‌آوری رطوبت هوا و تبدیل آن به آب.
- گلخانه تولیدکننده آب: بهره‌گیری از سطوح گلخانه برای تبدیل رطوبت هوا به آب و جمع‌آوری آن، به‌ویژه در فناوری‌های نوین مانند گلخانه‌های اگرو ولتائیک.
- بازچرخانی آب: جمع‌آوری، تصفیه و بازیافت آب مصرفی در گلخانه با استفاده از روش‌های فیزیکی، بیولوژیک و گیاهان آبزی، که علاوه بر تصفیه، محصولات قابل استفاده‌ای نیز تولید می‌کنند.
تولید انرژی در گلخانه‌های خودپایدار
تولید انرژی در این مدل گلخانه‌ها از طریق پنل‌های خورشیدی فوتوولتائیک و اگرو ولتائیک، استفاده از حرارت خورشیدی و فرآوری پسماندها صورت می‌گیرد. پسماندهای کشاورزی، شهری و صنایع کشاورزی از طریق فرآیندهای نوآورانه به انرژی تبدیل شده و علاوه بر تأمین برق، پسماند زغالی حاصل از آن به عنوان کودی عالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم با کاهش آلودگی و گازهای گلخانه‌ای، تمدنی سبز و پاک را ایجاد می‌کند.
مراحل تکاملی تمدن‌سازی
پنج مرحله برای تحقق این ایده در نظر گرفته شده است:
- تمدن هوشمند گلخانه‌ای مجازی: ارائه نمایشگاهی مجازی از گلخانه‌های خودپایدار هوشمند.
- گلخانه آزمایشگاهی: فضایی برای بررسی، تست و ارزیابی فناوری‌های روزآمد پیش از اجرای انبوه.
- گلخانه موضوعی: آزمایش ظرفیت گلخانه برای تولید محصولات تک‌محصولی.
- گلخانه جامع: اجرای مراحل کامل تولید یک یا چند محصول در یک چارچوب یکپارچه در وسعت بالا.
- تمدن بیابانی: ایجاد فضایی هوشمند مجازی و سپس ملموس برای سکونتگاه‌های پایدار، کارخانجات و تأسیسات مورد نیاز یک تمدن.
فرایند تحقق و مهندسی مالی
این طرح که با حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری مصوب شده، با وجود چالش‌هایی در تأمین سرمایه اولیه، هم‌اکنون حامیان جهانی از جمله سازمان جهانی اقلیم سبز، کنوانسیون جهانی بیابان‌زدایی و سرمایه‌گذارانی از چین و اروپا را جذب کرده است. مکانیسم‌های مهندسی مالی این برنامه شامل مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، فاندهای جهانی، فروش برق و آب تولیدی، حمایت وزارت نفت، تولید بنزین سبز و فروش تولیدات نوآورانه است. این طرح پتانسیل بالایی برای سودآوری و ایجاد ارزش افزوده در کوتاه‌مدت دارد و می‌تواند الگویی برای تمدن‌سازی پایدار و هوشمند در آینده باشد.
