راز بقای ایران: گلخانه‌های هوشمندی که آب را احیا می‌کنند!
گلخانه‌های هوشمند خودپایدار با نوآوری کشاورزی و مدیریت آب در مناطق بیابانی، تمدن‌سازی و بیابان‌زدایی را با بهره‌گیری از انرژی تجدیدپذیر و اگرو ولتائیک، با مهندسی مالی ممکن می‌سازند.
طراحی گلخانه‌های هوشمند و خودپایدار؛ گامی نوین در تمدن‌سازی در مناطق بیابانی
دکتر محمدتقی امانپور، معاون سابق آموزش و تحقیقات وزارت جهاد سازندگی و نظریه‌پرداز حوزه کشاورزی و محیط زیست، در 12 یادداشت، راهکارهای کاربردی برای چالش آب ارائه کرده است. این راهکارها شامل تولید آب جدید، افزایش بهره‌وری مصرف آب کشاورزی، استفاده از آب‌های نامتعارف، بهره‌گیری از گونه‌های گیاهی و جانوری مقاوم، تولید محصول در ماشین، استفاده از کودهای نوآورانه، بازمهندسی اقتصاد آب، مهار سیلاب‌ها، بازمهندسی بهره‌برداری از سدها، شیرین‌سازی آب دریاها، احداث پردیس‌های خودپایدار و فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی بوده است.
نوآوری در صنعت گلخانه‌ای: سویه‌ای نوین
در یادداشت سیزدهم، امانپور به بررسی نوآوری در فناوری صنعت گلخانه‌ای با تمرکز بر طراحی و احداث گلخانه‌های هوشمند و خودپایدار در حوزه‌های آب، انرژی و فرآوری پسماند می‌پردازد. این رویکرد می‌تواند امکان تمدن‌سازی در هر عرصه بیابانی را فراهم آورد.
وضعیت موجود و چالش‌های گلخانه‌ها
تولید در گلخانه با افزایش چشمگیر تولید، تولید مستمر در طول سال، امکان ترکیب تولیدات مختلف و استفاده کارآمد از فضا همراه بوده است. با این حال، چالش‌هایی مانند مصرف آب، تأمین آب و انرژی، و اختصاص اراضی کشاورزی، توسعه گسترده آن را با موانع جدی روبه‌رو کرده است.
مفهوم خودپایداری در گلخانه‌ها
خودپایداری در گلخانه‌ها به معنای طراحی سیستمی است که آب و انرژی مورد نیاز خود را تأمین کرده و پسماندهای خود را فرآوری نماید. چنین گلخانه‌ای نه تنها به تمدن‌های موجود نیازی نخواهد داشت، بلکه خود به‌عنوان تأمین‌کننده نیازهای آن‌ها عمل خواهد کرد.
فرآیندهای خودپایداری در تأمین آب
در این بخش، به روش‌های مختلف تولید و مدیریت آب در گلخانه‌های خودپایدار پرداخته می‌شود:
1. سیستم‌های سطوح آبگیر باران
جمع‌آوری و مدیریت نزولات جوی، حتی در مناطق بیابانی، از طریق روش‌های سنتی و نوین مانند آب‌انبارهای بیابانی.
2. زهکشی اراضی
جمع‌آوری، تصفیه و تبدیل آب‌های شور و پساب‌ها به آب قابل مصرف در گلخانه.
3. جذب رطوبت هوا
استفاده از فناوری‌های روزآمد و راهکارهای طبیعی برای جذب رطوبت هوا و تولید آب، از جمله استفاده از گیاهان خاص.
4. گلخانه تولیدکننده آب
استفاده از سطوح گلخانه برای تبدیل رطوبت هوا به شبنم و جمع‌آوری آن، که در قالب «گلخانه‌های اگرو ولتائیک» به یک انقلاب تبدیل شده است.
5. بازچرخانی آب
جمع‌آوری، تصفیه و بازیافت آب مصرفی در گلخانه با استفاده از روش‌های فیزیکی، بیولوژیک و گیاهان آبزی.
تولید انرژی در گلخانه‌های خودپایدار
استفاده از پنل‌های خورشیدی، پنل‌های اگرو ولتائیک، حرارت خورشیدی و فرآوری پسماندها برای تولید انرژی پاک و پایدار.
مراحل تکاملی در احداث و تمدن‌سازی
برای تحقق این طرح، پنج مرحله تکاملی در نظر گرفته شده است:
- تمدن هوشمند گلخانه‌ای مجازی: ارائه طرح با استفاده از نمایشگاه مجازی.
- گلخانه آزمایشگاهی: تست و ارزیابی فناوری‌های مورد نیاز.
- گلخانه موضوعی: آزمایش ظرفیت تولید تک‌محصولی.
- گلخانه جامع: پیاده‌سازی زنجیره کامل تولید در مساحت بالا.
- تمدن بیابانی: ایجاد کامل زیرساخت‌های یک تمدن نوین در مناطق بیابانی.
فرآیند تحقق: از آرزو تا واقعیت
این برنامه ملی با حمایت نهادهای داخلی و بین‌المللی، از جمله سازمان جهانی اقلیم سبز، کنوانسیون جهانی بیابان‌زدایی و سرمایه‌گذاران خارجی، در آستانه تبدیل شدن به واقعیت قرار دارد.
مهندسی مالی: تضمین سودآوری
مکانیزم‌های مالی متنوعی برای تضمین سودآوری این طرح طراحی شده است، از جمله مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق توسعه سرمایه‌گذاری، فاندهای جهانی، فروش برق و آب تولیدی، حمایت وزارت نفت، تولید بنزین سبز و فروش تولیدات نوآورانه.
این اندیشه نوآورانه با قابلیت خلق ارزش افزوده فراوان، پتانسیل تبدیل شدن به یک برنامه ملی و جهانی برای مواجهه با چالش‌های بیابان و ایجاد تمدنی پایدار، هوشمند و امیدبخش را دارد.
