نقشه راه ایران برای جذب ۵ میلیون گردشگر عراقی / از افزایش پروازها تا جنگ با دلال‌ها
در یک اقدام استراتژیک برای تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه، ایران با امضای تفاهم‌نامه‌ای میان بخش‌های خصوصی دو کشور، رسماً “نقشه راه” خود برای افزایش تعداد گردشگران عراقی از ۳.۵ میلیون به ۵ میلیون نفر در سال را کلید زد.
این برنامه که عراق را به عنوان “بازار کلیدی و شماره یک” گردشگری ایران به رسمیت می‌شناسد، بر یک چالش اساسی متمرکز است: حذف دلال‌ها و واسطه‌ها از طریق ایجاد ارتباط مستقیم و حرفه‌ای بین فعالان صنعت گردشگری دو کشور. موفقیت این طرح جاه‌طلبانه، اکنون به حل مجموعه‌ای از چالش‌های زیرساختی در حوزه‌های حمل‌ونقل هوایی، زمینی و دریایی گره خورده است.
۱. تشخیص ریشه مشکل: سلطه دلالان و ضعف ارتباط حرفه‌ای
مسلم شجاعی، مدیرکل بازاریابی گردشگری خارجی، پس از برگزاری “رودشو” (نمایشگاه سیار) ایران در سه شهر عراق، اصلی‌ترین مانع رشد هدفمند این بازار را شناسایی کرد:
- مشکل اصلی: ارتباط ضعیف و ناشناخته بودن بخش‌های خصوصی دو کشور از یکدیگر.
- پیامد مستقیم: رشد قارچ‌گونه دلال‌ها و واسطه‌ها که گردشگران عراقی را از کانال‌های غیررسمی و اغلب بی‌کیفیت وارد ایران می‌کنند. این امر نه تنها به تجربه نامطلوب گردشگر منجر می‌شود، بلکه بخش بزرگی از درآمد ارزی را نیز از چرخه رسمی اقتصاد خارج می‌کند.
- راهکار محوری: امضای قرارداد همکاری مستقیم بین بخش خصوصی ایران و عراق که به گفته شجاعی، “گام آغازین و جدی برای ورود هدفمند به بازار گردشگری عراق” است.
۲. نقشه راه عملیاتی: ۷ اقدام ضروری برای رسیدن به ۵ میلیون گردشگر
برای تبدیل این هدف از یک برنامه روی کاغذ به یک واقعیت میدانی، وزارت میراث فرهنگی هفت محور عملیاتی را شناسایی کرده است:
- انقلاب در حمل‌ونقل هوایی: افزایش تعداد پروازهای هفتگی (بیش از ۳۰۰ پرواز فعلی) و برقراری خطوط هوایی بین شهرهای بیشتری از دو کشور.
- تسهیل حمل‌ونقل زمینی: تعیین تکلیف و ساده‌سازی فرآیند ورود خودروهای شخصی عراقی به ایران، با هدف افزایش قابل توجه تعداد آن‌ها.
- احیای حمل‌ونقل دریایی: تبدیل خط دریایی هفتگی خرمشهر-بصره به یک خط روزانه. این امر نیازمند حل مشکل سوخت یارانه‌ای برای کشتی‌ها، ارائه تسهیلات برای خرید شناورهای جدید و لایروبی سواحل است.
- ساماندهی پایانه‌های مرزی:
- کاهش زمان توقف مسافر و ارائه خدمات یکپارچه.
- استقرار نمایندگان رسمی آژانس‌ها و بیمارستان‌های معتبر در مرزها برای مقابله مستقیم با فعالیت دلال‌ها.
- نظام‌مند کردن گردشگری سلامت: ایجاد مراکز اطلاع‌رسانی در مرزها یا راه‌اندازی مراکز درمان از راه دور در عراق تا بیماران قبل از ورود به ایران، اطلاعات دقیق و معتبر بیمارستان‌ها را دریافت کنند.
- توسعه مقاصد داخلی: افزایش پروازهای داخلی از شهرهای ورودی مانند آبادان و اهواز به سایر مقاصد گردشگری ایران برای توزیع سفر.
- بازاریابی دیجیتال هدفمند: با توجه به محبوبیت فیسبوک در عراق، برنامه‌ریزی برای دعوت از اینفلوئنسرهای عراقی جهت سفر به ایران و تولید محتوا برای مخاطبانشان.
نتیجه‌گیری تحلیلی
هدف‌گذاری برای جذب ۵ میلیون گردشگر عراقی، تصمیمی کاملاً منطقی و استراتژیک برای صنعتی است که به دنبال منابع ارزی پایدار می‌گردد. برای اولین بار، به نظر می‌رسد سیاست‌گذار به جای تمرکز صرف بر تبلیغات، ریشه مشکل (یعنی ساختار غیررسمی و دلالی بازار) را به درستی شناسایی کرده و راهکار را در توانمندسازی بخش خصوصی یافته است. با این حال، موفقیت این تفاهم‌نامه بیش از آنکه به امضای مدیران وابسته باشد، به اراده اجرایی دولت در حل چالش‌های زیرساختی بستگی دارد. تأمین سوخت یارانه‌ای برای کشتی‌ها، کسب مجوزهای پروازی جدید و سرمایه‌گذاری در پایانه‌های مرزی، آزمون واقعی دولت در حمایت از این برنامه خواهد بود. اگر این موانع برطرف نشوند، تفاهم‌نامه اخیر نیز مانند بسیاری از توافقات گذشته، در حد یک سند باقی خواهد ماند و بازار پرسود گردشگری عراق همچنان در تسخیر واسطه‌ها خواهد بود.
