وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی‌تر از همیشه
ادامه‌ی روند خشکسالی در آذربایجان غربی، وضعیت منابع آبی استان را بحرانی کرده است. کاهش بارندگی‌ها و افت سطح آب‌های زیرزمینی، نه‌تنها دریاچه ارومیه را به مرز خشکی کامل رسانده، بلکه موجب کاهش چشمگیر حجم ذخایر سدهای استان و تهدید جدی تأمین آب شرب و کشاورزی شده است.
ادامه‌ی روند خشکسالی در آذربایجان غربی، وضعیت منابع آبی استان را بحرانی کرده است. کاهش بارندگی‌ها و افت سطح آب‌های زیرزمینی، نه‌تنها دریاچه ارومیه را به مرز خشکی کامل رسانده، بلکه موجب کاهش چشمگیر حجم ذخایر سدهای استان و تهدید جدی تأمین آب شرب و کشاورزی شده است.
تداوم خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها در آذربایجان غربی، وضعیت منابع آبی این استان را به مرحله‌ای بحرانی رسانده است؛ به‌گونه‌ای که دریاچه ارومیه در آستانه خشکی کامل قرار گرفته و سطح ذخیره‌ی سدهای استان به کمترین میزان در سال‌های اخیر رسیده است.
کاهش ۲۸ درصدی ذخایر سدهای آذربایجان‌غربی
بابک نیک نیا، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی در گفت و با خبرنگار ایلنا، با بیان اینکه، مجموع ذخایر سدهای استان نسبت به سال گذشته ۲۸ درصد کاهش یافته است گفت: این کاهش در سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه به ۴۶ درصد می‌رسد.
نیک‌نیا، با اشاره به کاهش قابل‌توجه ذخایر سدهای استان اظهار کرد: مجموع ذخایر سدهای آذربایجان‌غربی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۸ درصد کاهش یافته و در سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه این عدد به ۴۶ درصد رسیده است.
وی با بیان اینکه در مجموع، میزان بارندگی استان نسبت به سال گذشته ۷۵ درصد کمتر شده، افزود: این رقم در مقایسه با میانگین دراز مدت حدود ۸۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
نیک‌نیا خاطرنشان کرد: در حوزه آبریز دریاچه ارومیه نیز بارش‌ها ۸۱ درصد کمتر از سال گذشته و ۸۶ درصد پایین‌تر از میانگین سال‌های گذشته بوده است و آثار این کاهش بارندگی به‌طور مستقیم در ذخایر سدهای استان مشهود است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی ادامه داد: سد شهرچایی ارومیه نیز با کاهش حدود ۳۸ درصدی حجم ذخیره آب مواجه شده که این موضوع ضرورت مدیریت مصرف و صرفه‌جویی در منابع آبی را بیش از پیش برجسته می‌کند.
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با اشاره به روند نگران‌کننده فرونشست زمین در استان گفت: دشت‌های سلماس و کهریز بیشترین آسیب را از این پدیده دیده‌اند و نیازمند توجه فوری مدیریتی هستند.
مهرنگ دوستی‌رضائی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، اظهار کرد: اصلی‌ترین عامل فرونشست زمین، عدم تعادل میان تغذیه و برداشت از سفره‌های زیرزمینی است. این بی‌تعادلی موجب افت شدید سطح آب زیرزمینی و کاهش ظرفیت ذخیره‌سازی طبیعی آبخوان‌ها می‌شود.
وی با توضیح فرآیند فنی این پدیده افزود: کاهش فشار آب در لایه‌های زیرزمینی باعث متراکم شدن رسوبات آبرفتی می‌شود. در نتیجه، فضای ذخیره‌سازی طبیعی از بین می‌رود و این تغییر، برگشت‌ناپذیر است؛ به‌طوری‌که پایداری کشاورزی در مناطق وابسته به این منابع با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد.
به گفته‌ی دوستی‌رضائی، کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای در بازدیدهای دوره‌ای از ایستگاه‌های شبکه سنجش منابع آب، با پدیده‌ای موسوم به «لوله‌زایی چاه‌های پیزومتر» روبه‌رو شده‌اند که یکی از نشانه‌های واضح فرونشست زمین است.
وی افزود: ترک‌خوردگی ساختمان‌ها و جاده‌ها، و کاهش ارتفاع مطلق نقاط نقشه‌برداری از دیگر علائم فرونشست هستند که نیازمند پایش مستمر و گزارش دقیق توسط دستگاه‌های ذی‌ربط است.
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب استان با تأکید بر ضرورت مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی خاطرنشان کرد: اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی، تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها و کنترل برداشت‌های غیرمجاز از چاه‌ها می‌تواند از افت بیشتر سطح ایستابی جلوگیری کند. همچنین آگاهی‌بخشی به مردم، اصلاح الگوی مصرف آب و استفاده از سامانه‌های آبیاری تحت فشار نقش کلیدی در حفاظت از منابع آب دارند.
وی هشدار داد: در صورت تداوم خشکسالی و برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، پدیده فرونشست در دشت‌های استان گسترش یافته و ظرفیت ذخیره‌سازی طبیعی آبخوان‌ها به‌طور برگشت‌ناپذیری از بین خواهد رفت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی از کاهش چشمگیر منابع آب زیرزمینی استان خبر داد و گفت: سطح آبخوان‌ها نسبت به سال گذشته ۱۸ سانتی‌متر کاهش یافته و ادامه خشکسالی می‌تواند این افت را شدیدتر کند.
وی افزود: در دشت‌های بحرانی سلماس، قالقاچی و کهریز میانگین افت سطح آب حدود ۴۰ سانتی‌متر بوده و با ادامه خشکسالی، کاهش سطح آب این مناطق تشدید خواهد شد.
رستگاری هشدار داد: مصرف بی‌رویه آب در کشاورزی و تغییر کاربری اراضی بزرگ‌ترین تهدید منابع آبی استان است و پیامدهای آن شامل خشک شدن دریاچه ارومیه، تالاب‌ها و کاهش سطح آبخوان‌هاست.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تأکید کرد: مدیریت دقیق مصرف آب و اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی برای جلوگیری از افت بیشتر منابع آبی ضروری است.
وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی تر از همیشه است
سعید عیسی‌پور، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، وضعیت دریاچه را «بحرانی‌تر از همیشه» توصیف کرد و گفت: بر اساس آخرین آمار شرکت آب منطقه‌ای، حجم آب دریاچه کمتر از ۴۰ میلیون مترمکعب است و در سال گذشته نیز حق‌آبه واقعی آن تخصیص نیافته است.
وی با اشاره به اینکه حق‌آبه سالانه دریاچه ارومیه در کل حوضه آبریز حدود ۳.۲ میلیارد مترمکعب است، افزود: در سال گذشته تنها حدود ۴۷۰ میلیون مترمکعب، یعنی کمتر از ۱۰ درصد از حق‌آبه مصوب از سوی وزارت نیرو تخصیص یافت که تأثیری در بهبود وضعیت نداشت.
عیسی‌پور با بیان اینکه، کاهش بارش‌ها فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد در بحران فعلی نقش دارد تاکید کرد: عامل اصلی، برداشت بی‌رویه آب در بخش کشاورزی و سدسازی‌های گسترده در حوضه آبریز است.
وجود بیش از ۱۰۰ سد بزرگ و کوچک در محدودی دریاچه ارومیه
به گفته وی، وجود بیش از ۱۰۰ سد بزرگ و کوچک در محدوده دریاچه باعث شده عملاً آبی برای نگین آبی آذربایجان باقی نماند.
وی با اشاره به ضرورت اجرای طرح‌های مصوب ستاد احیا گفت: امید برای نجات دریاچه هنوز وجود دارد، اما بدون تغییر جدی در مدیریت منابع آب، احیای آن دشوار است.
عیسی‌پور هشدار داد که حتی با افزایش بارندگی، در صورت ادامه الگوی فعلی مصرف و مدیریت، احیای دریاچه با مشکل مواجه خواهد شد.
