پشت پرده وقفه ۹۰ روزه ترامپ / یک حمله برق‌آسا در راه است؟
ترامپ در موضوع تعرفه‌ها جدی‌تر از آن چیزی است که بازارها تصور می‌کنند. وقتی او در ۹ آوریل یک وقفه ۹۰ روزه اعلام کرد، بازارها این‌گونه برداشت کردند که روند عقب‌نشینی آغاز شده است. اما تصمیم روز دوشنبه نشان داد که آن ۹۰ روز یک توقف واقعی بوده و اکنون ترامپ می‌خواهد با شتاب بیشتری جلو برود.
درباره جنگ تعرفه‌ای دونالد ترامپ یک سوال بیش از هر زمان دیگر برجسته شده، آیا با یک عقب‌نشینی مواجه‌ایم یا یک حمله برق‌آسا؟ در ماه آوریل، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا تاریخ چهارشنبه ۹ ژوئیه را به‌عنوان زمان اجرای تعرفه‌های گسترده موسوم به «روز رهایی» بر واردات از بسیاری کشورها اعلام کرد. اما دوشنبه هفته‌ای که گذشت، او این تاریخ را به اول اوت موکول کرد و همزمان بیش از دوازده نامه به کشورهای مختلف فرستاد تا نرخ‌های تعرفه‌ای که ممکن است بر کالاهایشان اعمال شود را اعلام کند؛ مگر آنکه بتوانند به توافقی با آمریکا دست یابند.
در همین راستا گروهی از کارشناسان گمانه‌زنی‌هایی را درباره مواضع متناقض دونالد ترامپ مطرح کرده و گروهی از عقب‌نشینی رئیس‌جمهوری آمریکا گفتند و گروهی دیگر از عزم و جدیتش در تحقق این جدال.
وقتی بازارها واقعیت‌ها را باور نمی‌کنند!
جاش لیپسکی، رئیس بخش اقتصاد بین‌الملل و مدیر مرکز ژئواکونومی شورای آتلانتیک در این باره معتقد است، از نوامبر تاکنون بارها تأکید کرده‌ام که ترامپ در موضوع تعرفه‌ها جدی‌تر از آن چیزی است که بازارها تصور می‌کنند. وقتی او در ۹ آوریل یک وقفه ۹۰ روزه اعلام کرد، بازارها این‌گونه برداشت کردند که روند عقب‌نشینی آغاز شده است. اما تصمیم روز دوشنبه نشان داد که آن ۹۰ روز یک توقف واقعی بوده و اکنون ترامپ می‌خواهد با شتاب بیشتری جلو برود. اگر ترامپ قصد عقب‌نشینی داشت، به‌جای تعیین اول اوت، تاریخ اجرای تعرفه‌ها را باز هم ۹۰ روز به تعویق می‌انداخت یا آن را به پس از تعطیلات «روز کارگر» موکول می‌کرد.
به باور این کارشناس، احتمال آن می‌رود که ترامپ در پایان این مهلت، تعرفه‌ها را اعمال کند؛ البته شاید برخی توافقات مثل توافق مه ۲۰۲۵ با بریتانیا در این مسیر حاصل شوند. هم‌اکنون کشورهایی از ژاپن تا میانمار هدف قرار گرفته‌اند و دیگر کشورها نیز در نوبت انتظار قرار دارند. داشتن توافق تجارت آزاد مصونیت نمی‌آورد؛ همان‌طور که کره جنوبی در کنار چنین توافقی در امان نمانده است. ژاپن در آستانه توافقی قرار داشت و خواهان صفر شدن تعرفه خودروها بود؛ اما اکنون با تعرفه ۲۵ درصدی بر تمام خودروهایش روبه‌رو شده که برای صنعت خودروی این کشور (و مشاغل ایجادشده در ایالت‌هایی مثل جورجیا، کارولینای شمالی، می‌سی‌سی‌پی، آلاباما، اوهایو و ایندیانا) بسیار زیان‌بار خواهد بود. اکنون دیگر ترامپ فشار سیاسی چندانی از سوی کنگره احساس نمی‌کند، زیرا قانون مالیات و سیاست داخلی‌اش را تصویب کرده است.
او در ادامه خاطر نشان کرد، باید به یاد داشت که حتی در شرایط فعلی، نرخ میانگین تعرفه‌ها در آمریکا به بالاترین سطح چند دهه گذشته رسیده: ۱۰ درصد، به‌علاوه تعرفه‌های بخشی بر صنایعی مانند خودرو و فولاد که به ۲۵ درصد یا بیشتر می‌رسند. انتظار می‌رود در هفته‌های آتی تعرفه‌هایی بر دارو نیز اضافه شود. نتیجه نهایی، فضای تجاری بسیار پرهزینه‌تر و زمان‌برتر از چیزی است که بازارها در ابتدای سال تصور می‌کردند؛ بازارها هنوز به این واقعیت پی نبرده‌اند.
فرصتی برای چانه‌زنی نامتقارن
باربارا متیوز، پژوهشگر ارشد غیرمقیم شورای آتلانتیک باور متفاوتی دارد و مدعی است وقتی دولت ترامپ سیاست وضع تعرفه‌های متقابل و مذاکرات دوجانبه همزمان با کشورهای متعدد را آغاز کرد، هدف اصلی، پاسخ به نارضایتی‌اش از نظم تجاری چندجانبه موجود بود. بیشتر تحلیل‌ها نیز تاکنون بر مذاکرات دوجانبه متمرکز بوده‌اند. اما همین مذاکرات موازی می‌توانند فرصت‌هایی برای چانه‌زنی نامتقارن فراهم کنند.
به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ در برخی از موضوعات کلیدی در حال پیشرفت است. برای مثال مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا اوایل ژوئن مساله تجارت فنتانیل را مستقیما با نخست‌وزیر چین، لی چیانگ، مطرح کرد و قول همکاری دوجانبه برای مقابله با بحران فنتانیل گرفت.
گروه هفت (G7) نیز بیانیه‌ای علیه سرکوب‌های فرامرزی تحت حمایت دولت‌ها صادر کرد؛ کنایه‌ای آشکار به چین. همزمان ژاپن و کمیسیون اروپا به‌صورت جداگانه علیه مازاد ظرفیت چین در حوزه الکترودهای گرافیتی تعرفه ضد دامپینگ وضع کردند (ژاپن: ۹۵ درصد، اتحادیه اروپا: ۷۴.۹ ردصد).
گروه هفت تحت رهبری کانادا برنامه‌ای برای متنوع‌سازی زنجیره تامین مواد معدنی حیاتی تصویب کرد. بازارها نیز خود را با شرایط جدید وفق داده‌اند و به‌نظر می‌رسد دیگر با هر خبر جدید دچار نوسان نمی‌شوند.
پس از شش ماه بحران و سردرگمی، شرکت‌ها حتی بدون توافق نهایی در حال تغییر استراتژی‌های تامین خود هستند. برای مثال، در نیمه اول سال ۲۰۲۵، واردات آلومینیوم از چین، کانادا، برزیل، ترکیه و مالزی کاهش یافته و واردات از آرژانتین، قطر، ویتنام و هند افزایش داشته؛ نشانه‌ای از تغییر مسیر بازارها به‌سوی کشورهایی که تمایل بیشتری برای توافق دارند.
همچنین اعمال کامل تعرفه‌های بخش ۲۳۲ بر صنعت خودرو تا آوریل ۲۰۲۷ به تعویق افتاده و دولت در حال خرید زمان برای پیشبرد مذاکرات است. وقتی بازی طولانی در دستور کار باشد، جزئیات فنی اهمیت زیادی پیدا می‌کنند و این جزئیات نشان می‌دهند که مذاکرات جدی ادامه دارد، بیشتر ماهیتی نامتقارن یافته‌اند، و واکنش بازارها می‌تواند ابزار قدرت‌آفرینی باشد.
پرونده هند باید بسته شود
مارک لینسکات، پژوهشگر فعال در امور تجاری جنوب و آسیای مرکزی و سازمان تجارت جهانی از منظری متفاوت به این گزاره نگاه کرده و براین باور است که شاید هیچ مذاکره‌کننده تجاری پیشین آمریکایی (از جمله خود من) را نمی‌توان یافت که از موج جدید تعرفه‌گذاری ترامپ رضایت داشته باشد. سیاست تجاری کنونی واقعا مبهم و گیج‌کننده است. نامه‌های ارسالی به رهبران خارجی از لحاظ نگارش و بزرگ‌نویسی تاریخی‌اند، ولی هیچ اطلاعات جدیدی از روند مذاکرات یا احتمال توافق جدید (فراتر از توافقات ناقص با بریتانیا و ویتنام) ارائه نمی‌کنند.
با اینکه هنوز خبری رسمی از توافق موقت با هند نیست، گزارش‌های قابل‌اتکایی از پیشرفت در این مذاکرات منتشر شده است. ظاهرا حتی متن توافق نیز نهایی شده، اما دولت هنوز از اعلام آن خودداری می‌کند. زمان آن رسیده که دستاوردی مشخص در روابط تجاری آمریکا و هند ثبت شود. در دور پیشین ریاست‌جمهوری ترامپ، همین توافق با هند بود که از دست رفت و تکرار آن یک اتلاف غیرقابل توجیه در سرمایه سیاسی است.
با این حال، دنیل مولانی، معاون پیشین نماینده تجاری آمریکا در امور اروپا و خاورمیانه در این باره معتقد است که از ابتدا مشخص بود که دستیابی به توافق—حتی در سطح چارچوب—با چندین شریک تجاری ظرف ۹۰ روز، هدفی بلندپروازانه است. مذاکرات با برخی شرکای کلیدی مانند اتحادیه اروپا، به‌صورت سازنده اما کندتر از انتظار پیش می‌رفت. از این رو، تعویق اول اوت را باید فرصتی مثبت برای پیشبرد مذاکرات دانست.
بازگشت به اعمال فوری تعرفه صرفاً به‌دلیل نرسیدن به ضرب‌الاجل مصنوعی، بی‌فایده و شتاب‌زده بود. هرچند فضای عدم‌قطعیت همچنان ادامه خواهد داشت، اما این موضوع، در شرایط فعلی به واقعیتی پایدار در سیاست تجاری آمریکا تبدیل شده است.
