شطرنج دریایی پکن و واشنگتن
جنگ تجاری میان چین و آمریکا که تا کنون در حوزه‌هایی مانند تعرفه‌ها، تکنولوژی و تراشه‌ها جریان داشت، با یک حرکت استراتژیک و هوشمندانه از سوی پکن، وارد عرصه جدید و بسیار حساسی شده است: دریاها. اعلام وزارت بازرگانی چین مبنی بر تحریم پنج شرکت تابعه آمریکایی در حوزه‌های دریایی، لجستیک و کشتی‌سازی، یک اقدام تلافی‌جویانه ساده نیست؛ بلکه یک پاسخ کالیبره‌شده و یک سیگنال هشدار قدرتمند به واشنگتن است که نشان می‌دهد پکن آماده است تا رقابت را به “شریان‌های حیاتی تجارت جهانی” بکشاند.
برای درک عمق این اقدام، باید به اهمیت استراتژیک صنعت دریایی پی برد. بیش از ۸۰ درصد حجم تجارت جهانی از طریق حمل‌ونقل دریایی صورت می‌گیرد. کشوری که بر کشتی‌سازی، مدیریت بنادر، خطوط کشتیرانی و نرم‌افزارهای لجستیک تسلط داشته باشد، عملاً کنترل نبض اقتصاد جهانی را در دست دارد. آمریکا با آغاز تحقیقات گسترده علیه صنعت کشتی‌سازی، دریایی و لجستیک چین، دقیقاً همین شاه‌رگ حیاتی “کارخانه دنیا” را هدف گرفته بود.
پاسخ چین، یک پاسخ متقابل اما بسیار هوشمندانه و هدفمند بود. پکن به جای اعمال تحریم‌های گسترده، به صورت جراحی‌شده و دقیق، پنج شرکت آمریکایی را که زیرمجموعه یک شرکت کره‌ای هستند، در لیست سیاه خود قرار داد. این اقدام یک “ضربه نقطه‌ای” است که پیام‌های چندلایه‌ای را به واشنگتن و متحدانش ارسال می‌کند.
لایه پنهان تحریم؛ چرا شرکت‌های تابعه و چرا مرتبط با کره؟
هوشمندی اقدام چین در جزئیات آن نهفته است. هدف قرار دادن شرکت‌های تابعه آمریکایی که به یک کمپانی از کشور ثالث (کره جنوبی) تعلق دارند، یک حرکت استادانه در شطرنج ژئواکونومیک است:
- نمایش اشراف اطلاعاتی و قدرت: چین با این کار نشان می‌دهد که از ساختار پیچیده مالکیت شرکت‌های چندملیتی و ارتباطات پنهان آنها به خوبی آگاه است. این پیام به شرکت‌های غربی است که “هیچ‌کجا از دید ما پنهان نیستید.”
- ایجاد شکاف در جبهه متحدان آمریکا: این تحریم، شرکت‌های کره‌ای (و به طور بالقوه ژاپنی و اروپایی) را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد. ادامه همکاری با شرکت‌های آمریکایی که در لیست تحریم چین هستند، می‌تواند به قیمت از دست دادن بازار بزرگ چین تمام شود. این یعنی تلاش برای ایجاد تردید و شکاف میان واشنگتن و متحدان صنعتی‌اش.
- مدیریت تنش و باز گذاشتن درهای دیپلماسی: چین با هدف قرار ندادن مستقیم یک غول نمادین آمریکایی مانند بوئینگ یا اپل، از یک واکنش شدید و غیرقابل کنترل از سوی آمریکا جلوگیری می‌کند. این یک هشدار است، نه اعلام جنگ تمام عیار. پیامی که می‌گوید: “ما می‌توانیم ضربه بزنیم، اما هنوز آماده مذاکره هستیم.”
این اقدام، فاز جدیدی از جنگ تجاری را کلید می‌زند که می‌توان آن را “جنگ لجستیک” نامید. این جنگ دیگر بر سر قیمت کالاها نیست، بلکه بر سر کنترل “مسیر انتقال” آن کالاهاست. از این پس باید منتظر تحریم‌های متقابل در حوزه‌های حساس‌تری مانند بیمه‌های دریایی، خدمات بندری و نرم‌افزارهای مدیریت زنجیره تامین باشیم.
حرکت امروز پکن نشان داد که این کشور دیگر صرفاً یک “بازیگر واکنشی” در برابر فشارهای آمریکا نیست، بلکه خود به یک “استراتژیست فعال” تبدیل شده که می‌تواند نقاط ضعف حریف را شناسایی کرده و ضربات دقیق و دردناکی را به منافع اقتصادی آن وارد کند. آینده نظم اقتصادی جهان، بیش از هر زمان دیگری، به حرکات بعدی مهره‌ها در این “شطرنج دریایی” پیچیده بستگی خواهد داشت.
