ارز ترجیحی در چاله افتاد؟ شکاف عمیق در سفره مردم

تحلیل نمودارهای تورم؛ شواهدی بر اصابت نسبی ارز ترجیحی

مقدمه: نگاهی به آمار تورم خوراکی‌ها

بررسی نمودارهای منتشر شده در یک میزگرد اقتصادی، با هدف ارزیابی عملکرد ارز ترجیحی، نتایج متفاوتی را نسبت به برداشت‌های اولیه آشکار ساخته است. این نمودارها نشان می‌دهند که ارز ترجیحی، برخلاف تصور رایج، کاملاً بی‌اثر نبوده و در مواردی، حذف آن از زنجیره تولید، منجر به جهش تورم در بخش خوراکی‌ها شده است. هم‌راستایی قیمتی برخی کالاها با تورم کلی، به عنوان نشانه‌ای از تأثیر نسبی این یارانه محدود تلقی می‌شود.

روند تورم خوراکی‌ها در مقایسه با تورم کل

براساس نمودارها، تورم نقطه‌به‌نقطه در بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سال ۱۴۰۴، بالاتر از میانگین تورم کلی قرار گرفته است. این روند در سال‌های گذشته نیز تکرار شده و نشان‌دهنده مواجهه بخش قابل توجهی از اقلام خوراکی با شوک‌های قیمتی بیشتری نسبت به میانگین سبد کالاها است. این نوسانات، ارتباط مستقیمی با میزان و گستره پوشش ارز ترجیحی دارد.

بررسی کالاهای شاخص: تخم‌مرغ، مرغ، روغن و برنج

نمودار دیگری، روند تورم نقطه‌به‌نقطه کالاهای اساسی نظیر تخم‌مرغ، مرغ، روغن و برنج را به تفکیک سال نشان می‌دهد. این نمودارها برخلاف ادعای بی‌اثر بودن ارز ترجیحی، شواهدی را برای اصابت نسبی آن ارائه می‌کنند.

چرا نمودارها اصابت ارز ترجیحی را اثبات می‌کنند؟

۱. سهم محدود ارز ترجیحی در زنجیره تولید

در حالی که ممکن است تصور شود برخی کالاها به طور کامل با ارز ترجیحی تأمین می‌شوند، واقعیت نشان می‌دهد که سهم این ارز در هزینه‌های تولید پایین است. به عنوان مثال، تنها بخشی از هزینه تولید مرغ با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی تأمین می‌شود و بخش عمده‌ای از زنجیره با نرخ ارزهای آزاد یا نیمایی پیش می‌رود. این امر باعث می‌شود قیمت نهایی کالاها، هم‌راستا با تورم کلی حرکت کند، چرا که بخش عمده‌ای از هزینه‌ها به نرخ ارز آزاد وابسته است. بنابراین، انتظار مهار کامل تورم از ارز ترجیحی با این سهم محدود، منطقی نیست.

۲. افزایش پایه تورم خوراکی‌ها با حذف تدریجی کالاها

کاهش تدریجی دامنه کالاهای مشمول ارز ترجیحی، منجر به افزایش چشمگیر قیمت برخی اقلام خوراکی شده است. به عنوان مثال، حذف ارز ترجیحی حبوبات، رشد بیش از ۳۰۰ درصدی در قیمت برخی از این کالاها را به همراه داشته است. این امر، تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها را در سال‌هایی که دامنه یارانه محدود شده، افزایش داده و نشان‌دهنده تأثیر حذف یارانه، نه ناکارآمدی خود آن است.

۳. هم‌راستایی نسبی با تورم کل، نشانه اصابت محدود

در کالاهایی که بخشی از زنجیره تولید آن‌ها همچنان از ارز ترجیحی بهره‌مند است، تورم نسبتاً نزدیک به تورم کل مشاهده می‌شود. این هم‌راستایی، نشان‌دهنده تأثیر نسبی یارانه موجود در جلوگیری از جهش‌های قیمتی بیشتر است. در صورت عدم وجود این یارانه محدود، قیمت این کالاها نیز می‌توانست شاهد رشد‌های چندبرابری مشابه حبوبات باشد. بنابراین، آمارها بیشتر از ناکارآمدی کامل، نشان‌دهنده اصابت نسبی ارز ترجیحی هستند.

نتیجه‌گیری: تأثیر مهارکننده ارز ترجیحی

تحلیل دقیق نمودارها نشان می‌دهد که تورم خوراکی‌ها در سال‌هایی که دامنه پوشش ارز ترجیحی محدود شده، افزایش بیشتری نسبت به تورم کل داشته است. کالاهایی که از بخشی از زنجیره تولید خود از ارز ترجیحی بهره‌مند بوده‌اند، تورمی نزدیک‌تر به میانگین کلی را تجربه کرده‌اند. در مقابل، کالاهایی که ارز ترجیحی آن‌ها حذف شده، رشد قیمتی چشمگیری داشته‌اند. این یافته‌ها خلاف برداشت اولیه میزگرد شبکه خبر است و نشان می‌دهد که بخش اصابت‌کننده ارز ترجیحی، نقش قابل توجهی در مهار جهش قیمت‌ها ایفا کرده و کاهش تدریجی این اصابت، عامل اصلی رشد بالای تورم خوراکی‌ها بوده است.