دولت توان مالی جذب سرمایه مردم را دارد؟ افشاگری تکان‌دهنده!
وزارت اقتصاد با طرح رویش به دنبال جذب سرمایه‌گذاری مولد در بازار سرمایه از طریق ابزارهای مالی نوین است.
وزارت اقتصاد ایران با معرفی طرح «رویش»، در تلاش است تا سرمایه‌های راکد مردمی را به سمت پروژه‌های مولد و صادرات‌محور هدایت کند. این طرح که بر پایه‌ی ابزارهای مالی نوین بنا شده، در صورت موفقیت می‌تواند راهگشای چالش‌های تأمین مالی دولت باشد، اما کارشناسان بر پیچیدگی‌های اجرایی و ضرورت اصلاح زیرساخت‌های نظام مالی کشور تأکید دارند.
رویکرد وزارت اقتصاد: اعتماد به جای کمبود پول
مقامات وزارت اقتصاد معتقدند که چالش اصلی اقتصاد ایران، کمبود نقدینگی نیست، بلکه «بی‌اعتمادی» است. بر اساس این دیدگاه، حجم قابل توجهی از دارایی‌های غیرمولد نزد مردم انباشته شده و هدایت بخشی از آن به چرخه تولید، می‌تواند نرخ سرمایه‌گذاری را افزایش دهد. اما بخش دیگری از اقتصاددانان، این تمرکز را ناکافی دانسته و بر لزوم نوسازی نهادی در کنار جلب اعتماد عمومی تأکید می‌کنند.
ابزارهای مالی طرح رویش و ملاحظات کارشناسی
طرح رویش مبتنی بر ابزارهایی چون اوراق مرابحه ارزی و صندوق‌های تضامین طراحی شده است. اوراق مرابحه ارزی قرار است دارایی‌های ارزی مردم را به پروژه‌های صادرات‌محور متصل کند. با این حال، کارشناسان نسبت به مخاطرات این اوراق هشدار داده و تجربه کشورهای منطقه نشان می‌دهد که انتشار این اوراق بدون پشتوانه ارزی کافی، می‌تواند به ایجاد بدهی‌های ارزی جدید منجر شود. فرشاد رضایی، استاد بانکداری، معتقد است اگر پروژه‌هایی که از محل این اوراق تأمین مالی می‌شوند، واقعاً ارزآور نباشند، این اوراق به بدهی خارجی داخلی‌شده تبدیل خواهند شد.
صندوق‌های تضامین: چالش اعتماد و پشتوانه
صندوق‌های تضامین با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاری معرفی شده‌اند. اما اجرای مؤثر این صندوق‌ها نیازمند ترتیبات قانونی و ضمانت‌های معتبر بانکی است. سعید کاظمی، اقتصاددان، تأکید می‌کند که تضمین واقعی باید با پشتوانه نقدی همراه باشد و صرف وعده دولتی کافی نیست. تجربه صندوق تثبیت بازار سرمایه نشان داده که نبود منابع کافی و بی‌انضباطی مالی می‌تواند اجرای وعده‌های کاهش ریسک را با مشکل مواجه کند.
بازار سرمایه و لزوم ثبات
وزارت اقتصاد امیدوار است با همکاری بازار سرمایه، جذابیت لازم برای ورود منابع مردمی را فراهم کند. اما تحلیلگران بازار مالی معتقدند که تا زمانی که بازار سرمایه با نوسانات شدید شاخص و مداخلات سیاستی مواجه است، نمی‌تواند نقش یک ابزار مطمئن را ایفا کند. رضا عموزاده، تحلیلگر بازار مالی، خواستار تنظیم بازار از طریق قواعد شفاف به جای مداخله شده است.
مخاطرات اقتصادی و راهکارهای پیشنهادی
اجرای درست طرح رویش می‌تواند بر پروژه‌های صادرات‌محور اثر مثبت گذاشته و به بهبود تراز ارزی کمک کند. با این حال، در غیاب هماهنگی میان وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان بورس، تحقق اهداف طرح با چالش مواجه خواهد شد. یکی از دغدغه‌های اصلی کارشناسان، خطر تورم ارزی ناشی از انتشار اوراق ارزی است. پیشنهاد شده است که این اوراق تنها به پروژه‌هایی تخصیص یابد که از نظر ارزی مثبت هستند و به طور طبیعی درآمد ارزی تولید می‌کنند.
نیاز به اصلاح رفتار سیاستی دولت
بخش مهمی از سرمایه‌های راکد مردمی، به شکل فیزیکی (اسکناس، طلا، رمزارز) نگهداری می‌شوند و تمایلی به بازگشت به نظام مالی رسمی ندارند. کارشناسان مستقل معتقدند موفقیت طرح رویش بیش از هر چیز وابسته به اصلاح «رفتار سیاستی دولت» است. دولت باید از طریق ثبات رفتاری، اعتماد را جلب کند، به گونه‌ای که مردم از تداوم منطق اقتصادی امروز در فردا اطمینان حاصل کنند.
آزمونی برای نظام مالی کشور
بسیاری از تحلیلگران، اجرای طرح رویش را آزمونی برای نظام مالی کشور می‌دانند که در آن، مهارت دولت در طراحی ابزارهای نوین، توان اجرایی نهادها، ظرفیت بازار سرمایه و نظام گزارش‌دهی شفاف سنجیده می‌شود. در صورت عدم تأمین این پیش‌شرط‌ها، خطر پیوستن رویش به فهرست طرح‌هایی که با اهداف بزرگ آغاز شده اما تأثیر ملموسی بر سرمایه‌گذاری نداشته‌اند، وجود دارد. با این حال، اگر دولت بتواند هماهنگی پایداری میان سیاست پولی، ارزی و مالی برقرار کند، این طرح می‌تواند سرآغاز مرحله‌ای تازه از تأمین مالی مولد در اقتصاد ایران باشد.
