ماجرای ایران و افغانستان بیخ پیدا کرد

افغانستان در سال‌های اخیر سدهایی مانند سد کمال‌خان و سد کجکی را بر روی رودخانه‌های هیرمند و هریرود ساخته یا توسعه داده است. این رودخانه‌ها منابع آبی حیاتی برای مناطق شرقی ایران، به‌ویژه استان سیستان و بلوچستان، به شمار می‌آیند.

نکات کلیدی در این موضوع:

1. توافق‌نامه‌های بین‌المللی:

   ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ (۱۹۷۳) توافق‌نامه‌ای درباره تقسیم آب هیرمند امضا کردند که بر اساس آن افغانستان موظف است سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب به ایران بدهد. اما ایران بارها اعلام کرده که این میزان به‌درستی تأمین نمی‌شود.

2. دیدگاه افغانستان:

   افغانستان معتقد است که حق استفاده از منابع آبی خود را دارد و سدسازی برای توسعه کشاورزی و تولید برق در این کشور ضروری است. کابل همچنین اعلام کرده که به تعهدات آبی خود پایبند است، اما گاهی مشکلات فنی یا خشکسالی باعث کاهش جریان آب می‌شود.

3. نگرانی‌های ایران:

   ایران نگران است که سدهای جدید جریان طبیعی رودخانه‌ها را محدود کرده و باعث خشکسالی شدیدتر در سیستان و بلوچستان شود. برخی مقامات ایرانی ادعا کرده‌اند که افغانستان به بهانه خشکسالی یا مسائل فنی از اجرای کامل توافق‌نامه‌ها خودداری می‌کند.

4. تنش‌های دیپلماتیک:

   این مسئله گه‌گاه باعث افزایش تنش‌های سیاسی میان دو کشور شده است. در برخی موارد، مذاکراتی برای حل این اختلافات صورت گرفته، اما هنوز راه‌حلی پایدار پیدا نشده است.

در بهمن ۱۴۰۳، تنش‌ها میان ایران و افغانستان بر سر مسئله سدسازی و حقابه رودخانه‌های مرزی افزایش یافته است. ایران به‌طور رسمی به افغانستان اعتراض کرده و خواستار همکاری در جهت حفظ جریان طبیعی آب در رودخانه‌های مرزی شده است. اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، تأکید کرده است که اقدامات یک‌جانبه افغانستان نه تنها تأمین آب شرب و بهداشت میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه به آسیب‌های گسترده زیست‌محیطی در مناطق پایین‌دست نیز منجر می‌شود.

از سوی دیگر، کارشناسان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که ساخت سدهای جدید در افغانستان، مانند سد پاشدان، می‌تواند تأثیرات منفی بر منابع آبی و محیط‌زیست مناطق شرقی ایران، به‌ویژه استان سیستان و بلوچستان، داشته باشد. این اقدامات ممکن است منجر به خشکی تالاب‌ها، تغییرات اکوسیستمی و افزایش بیکاری و مهاجرت در این مناطق شود.

همچنین، تحلیل‌گران سیاسی معتقدند که طالبان ممکن است از مسئله آب به‌عنوان اهرمی برای فشار بر ایران استفاده کند. ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در افغانستان، اظهار داشته است که طالبان به‌عنوان ابزاری ژئوپلیتیکی عمل می‌کند و هدف آن ایجاد ثبات و امنیت نیست، بلکه به‌دنبال پرورش جریان‌های تروریستی علیه ایران و سایر کشورهای منطقه است.

در مجموع، این تحولات نشان‌دهنده افزایش تنش‌ها و پیچیدگی‌های بیشتر در روابط ایران و افغانستان بر سر منابع آبی مشترک است.