تقلای غرب برای مهار قدرت نوظهور!
گسترش نفوذ بریکس به کابوسی برای نظم آمریکایی تبدیل شده؛ این گزارش نگاهی دارد به واکنش ترامپ و غرب در برابر قدرت‌گیری این ائتلاف اقتصادی و سیاسی.
تهدید‌های دونالد ترامپ علیه گروه «بریکس» در واقع بازتابی از هراس ژئوپلیتیکی نسبت به جابجایی قدرت در نظام بین‌الملل است؛ گروه بریکس که زمانی یک ائتلاف نمادین تلقی می‌شد، اکنون به بلوک اقتصادی غیرقابل چشم‌پوشی تبدیل شده است.
ظهور گروه «بریکس» به‌عنوان یک ائتلاف اقتصادی و ژئوپلیتیکی متشکل از کشور‌های بزرگ و در حال توسعه، از جمله چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی، در سال‌های اخیر چالش تازه‌ای برای نظم اقتصادی جهانی به رهبری غرب ایجاد کرده است. رشد پایدار اقتصادی این کشور‌ها و تلاش برای استقلال از ساختار‌های تحت سلطه آمریکا، موجب نگرانی آشکار دولت ایالات متحده شده است؛ نگرانی که در مواضع «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا به‌ویژه از ابتدای سال ۲۰۲۵، به‌وضوح بازتاب یافته است.
نشریه آمریکایی «پولیتیکو» بر این باور است که رهبران غربی سرانجام متوجه شدند بریکس دیگر یک نشست نمادین نیست بلکه تهدیدی راهبردی واقعی برای نظم جهانی تحت سلطه آمریکا محسوب می‌شود. این مهم حتی در نشست ۲۰۲۵ در برزیل هم نشان داده شد؛ جایی که روشن شد این کشور‌ها می‌خواهند جایگزین سیستم فعلی شوند و قوانین جدیدی را برای آن به اجرا در بیاورند.
بریکس براصولی همچون تجارت با ارز‌های ملی، ایجاد بانک‌های مستقل مانند بانک توسعه جدید «NDB»، توسعه پایدار و یکپارچگی اقتصادی تأکید دارد و یکی از اهداف آن ایجاد زیرساخت‌های مالی مستقل از دلار و نهاد‌های غربی است.
مولفه‌های قابل توجهی وجود دارند که موجب شده‌اند ترامپ با تهدید به ویژه از طریق تحریم و وضع تعرفه اضافی علیه کشور‌های عضو یا شرکای آنها سعی داشته باشد بریکس را تضعیف و حتی دچار فروپاشی کند.
جنگ اقتصادی ترامپ با بریکس
دونالد ترامپ طی ماه‌های اخیر بار‌ها بریکس را هدف تهدیدات اقتصادی خود قرار داده است. او چند روز قبل برقراری تعرفه‌ای ۱۰ درصدی بر واردات از کشور‌های بریکس را اعلام کرد و این اقدام را واکنشی به «سیاست‌های ضدآمریکایی» این گروه دانست. ترامپ تصریح کرد «اگر آنها واقعاً به شکل معناداری شکل بگیرند، خیلی سریع پایان خواهند یافت.»
او در ادامه وعده داد که اجازه نخواهد داد هیچ کشور یا گروهی «با آمریکا بازی کند». ترامپ همچنین مخالفت خود را با راه‌اندازی هرگونه ارز ملی یا دیجیتال که ممکن است جایگاه دلار را تضعیف کند، اعلام کرد.
این رویکرد، نشانه‌ای آشکار از تلاش ترامپ برای تضعیف انسجام درونی بریکس و جلوگیری از تبدیل‌شدن آن به یک بلوک اقتصادی تأثیرگذار در سطح بین‌المللی است. وی بار‌ها – بدون ارائه شواهد – مدعی شده که بریکس با هدف تضعیف نقش دلار و آسیب به اقتصاد آمریکا شکل گرفته است. این در حالی است که رهبران بریکس چنین اتهاماتی را رد کرده‌اند.
تحریم روسیه؛ هدف غیرمستقیم از حمله به بریکس
بر اساس گزارش اسپوتنیک، یکی از مصادیق رویکرد جنگ‌طلبانه ترامپ علیه بریکس، «قانون تحریم روسیه ۲۰۲۵» است که شامل اعمال تعرفه‌های سنگین ثانویه (بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ درصد) بر کشور‌هایی می‌شود که با روسیه تجارت می‌کنند. با توجه به اینکه روسیه یکی از اعضای اصلی بریکس و شریک تجاری کلیدی کشور‌های چین، هند و برزیل است، این قانون در عمل تهدیدی مستقیم علیه اعضای بریکس محسوب می‌شود.
با این حال، این طرح هنوز به تصویب سنا نرسیده و به گفته «جان گانگ» استاد دانشگاه اقتصاد و تجارت بین‌الملل پکن، «در نهایت، این فقط یک تهدید توخالی باقی خواهد ماند.»
گانگ تاکید می‌کند که کشور‌های عضو بریکس در برابر فشار‌های آمریکا تسلیم نخواهند شد و همچنان به تجارت با روسیه ادامه خواهند داد، زیرا محدودیتی که آمریکا بر منابعی مانند انرژی، کود و مواد غذایی روسیه وضع می‌کند در عمل جایگزین مؤثری در بازار جهانی ندارد.
سناتور «لیندسی گراهام» هم چند روز قبل تهدید‌های ترامپ را تکرار کرد و گفت که «ولادیمیر پوتین به دنبال احیای امپراطوری روسیه است و می‌خواهد کشور‌های دیگر را تصرف کند.»
وی برخی از کشور‌های گروه بریکس را تهدید کرد که در صورت خرید نفت روسیه با تعرفه‌های گزافی بر کالا‌های صادراتی به آمریکا رو‌به‌رو خواهند شد.
بریکس و محدودیت ابزار‌های آمریکا
تحلیل‌گران معتقدند که توان واقعی آمریکا در اعمال فشار بر بریکس رو به کاهش است. پروفسور «الکسیس هابیارمیه» از دانشگاه ژوهانسبورگ معتقد است که «ترکیب جنگ اقتصادی [با روسیه]و جنگ نیابتی نظامی تاکنون شکست خورده است... ترامپ اهرم‌های بسیار محدودی در اختیار دارد.»
وی همچنین بر این باور است که کشور‌هایی مانند چین با تنوع بالای شرکای تجاری، حتی در صورت از دست دادن کامل بازار آمریکا، قادر به ادامه رشد اقتصادی هستند. این ویژگی، بریکس را در برابر سیاست‌های فشار و تهدید واشنگتن مقاوم‌تر کرده است.
هابیارمیه این راهبرد ترامپ را «خودویرانگر» توصیف می‌کند، چرا که نه‌تنها باعث اتحاد دشمنان آمریکا می‌شود، بلکه حتی برخی از شرکای سنتی واشنگتن را نیز از آن دور می‌کند.
رشد اقتصادی بریکس: تهدید واقعی برای نظم غرب‌محور
در کنار تهدیدات سیاسی، داده‌های اقتصادی نیز نشان می‌دهند که بریکس اکنون از نظر واقعی به رقیبی قدرتمند برای غرب تبدیل شده است. بر اساس گزارش رسمی «تاس»، «ماکسیم اورشکین» معاون دفتر ریاست‌جمهوری روسیه، اعلام کرد «در دهه ۱۹۹۰ کشور‌های گروه هفت دو برابر بزرگ‌تر از بریکس بودند، اما اکنون کشور‌های بریکس از نظر حجم تولید ناخالص داخلی از جی۷ پیشی گرفته‌اند.»
او افزود که چین اکنون رتبه اول را در میان اقتصاد‌های جهان دارد، هند سوم و روسیه چهارم است. این آمار نشان می‌دهد که مرکز ثقل اقتصاد جهانی دیگر در جهان غرب نیست، بلکه به سمت جنوب جهانی – به‌ویژه بریکس – منتقل شده است.
باتوجه به روند‌های کنونی در جهان، مواضع تند و تهدیدآمیز دونالد ترامپ علیه بریکس، در واقع بازتابی از هراس ژئوپلیتیکی غرب نسبت به جابجایی قدرت در نظام بین‌الملل است. گروه بریکس که زمانی یک ائتلاف نمادین تلقی می‌شد، اکنون به بلوکی با قدرت اقتصادی قابل‌اعتنا تبدیل شده است.
تلاش ترامپ برای مهار بریکس، نه‌تنها از طریق تعرفه‌ها و تحریم‌ها، بلکه با تضعیف دیپلماسی چندجانبه جهانی همراه شده است. با این حال، تحولات اقتصادی و سیاسی نشان می‌دهد که این رویکرد تاکنون نتیجه‌بخش نبوده و حتی می‌تواند به انزوای بیشتر آمریکا منجر شود.
