اقلیم در حال دگرگونی: دومینوی وحشتناک تورم غذا و گسترش فقر!
تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت امنیت غذایی را با تشدید فقر و تورم مواد غذایی تهدید می‌کند.
تعامل پیچیده تغییرات اقلیمی، تورم مواد غذایی و فقر، امنیت غذایی جهان را تا سال ۲۰۵۰ تهدید می‌کند.
چالش‌های پیش‌روی امنیت غذایی
تغییرات اقلیمی به طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن به یک نگرانی برجسته در سطح جهانی است. این پدیده، ضمن تأثیرگذاری بر امنیت غذایی، تعاملی پیچیده با نرخ تورم مواد غذایی و فقر ایجاد کرده است.
پیش‌بینی افزایش تورم مواد غذایی
بر اساس پیش‌بینی‌ها، تغییرات اقلیمی می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ میلادی، نرخ تورم مواد غذایی را بین ۵۰ تا ۱۲۰ درصد افزایش دهد و منجر به تشدید سطح گرسنگی در سراسر جهان شود. مطالعات انجام شده توسط بانک جهانی و بانک مرکزی اروپا نشان‌دهنده ارتباط مستقیم افزایش میانگین دما با تورم سالانه مواد غذایی و تورم کل است. به عنوان مثال، گرمای شدید تابستان ۲۰۲۲ منجر به افزایش حدود ۰.۶ درصدی تورم مواد غذایی در اروپا شد.
چرخه معیوب تورم و فقر
تأثیرات تغییرات اقلیمی، تورم قیمت مواد غذایی را تشدید کرده و این امر به نوبه خود فقر را مضاعف می‌کند. این وضعیت، یک چرخه معیوب ایجاد می‌نماید که شکستن آن با دشواری‌های فراوانی روبرو است. درک صحیح این تعامل، برای تدوین سیاست‌ها و مداخلات مؤثر در جهت کاهش اثرات ترکیبی آنها، امری حیاتی است.
تغییرات اقلیمی؛ عامل تشدید کننده تورم غذایی
سال ۲۰۲۴ به عنوان گرم‌ترین سال ثبت شده در تاریخ، شاهد فراتر رفتن دمای جهانی از حد مجاز ۱.۵ درجه سانتیگراد نسبت به دوران پیشاصنعتی بود. افزایش قیمت مواد غذایی، پس از گرمای شدید، به عنوان دومین تأثیر مکرر ذکر شده از تغییرات اقلیمی در سطح جهانی مطرح است. تجزیه و تحلیل‌های اقتصادسنجی تأیید می‌کنند که دمای غیرطبیعی بالا مستقیماً باعث افزایش قیمت مواد غذایی می‌شود، زیرا تأثیرات آن بر تولید کشاورزی به کمبود عرضه و در نتیجه تورم منجر می‌گردد.
هستی‌شناسی و تعاریف تغییرات اقلیمی
سازمان جهانی هواشناسی (WMO) تغییرات اقلیمی را به تغییر در الگوهای میانگین آب و هوا در یک دوره زمانی طولانی اطلاق می‌کند. هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (IPCC) این پدیده را با تشخیص تغییرات در میانگین یا نرخ تغییر داده‌ها و شناسایی تغییرات پایدار در وضعیت آب و هوایی تعریف می‌کند. همچنین، UNFCCC تغییرات اقلیمی را به تغییراتی در سیستم آب و هوایی جهانی نسبت می‌دهد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به فعالیت‌های انسانی مرتبط است. وقوع فزاینده بلایای طبیعی شدید و ناهنجاری‌های دمای جهانی، شوک‌های اقلیمی را به مانعی مهم برای بقا و توسعه انسان تبدیل کرده است.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی تغییرات اقلیمی
گزارش خطرات جهانی ۲۰۲۳ مجمع جهانی اقتصاد، تغییرات اقلیمی را در ردیف خطرات جدی کوتاه‌مدت و بلندمدت قرار داده است. ششمین گزارش ارزیابی IPCC نیز نقش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی در افزایش گرمایش جهانی و پیامدهای گسترده آن بر امنیت غذایی، آب، سلامت انسان و توسعه اقتصادی-اجتماعی را برجسته می‌کند. خسارات اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی تا آوریل ۲۰۲۳ به ۲۲۳.۸ میلیارد دلار آمریکا رسیده است. سال ۲۰۲۲ شاهد ۳۸۷ فاجعه طبیعی در سراسر جهان بود که منجر به از دست رفتن ۳۰,۷۰۴ نفر و تحت تأثیر قرار گرفتن حدود ۱۸۵ میلیون نفر شد. شرایط آب و هوایی گرم به تنهایی مسئول ۱۶,۳۰۵ مورد مرگ‌ومیر بود.
اقدامات جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی
تغییرات اقلیمی یک مسئله جهانی فوری است که چالش‌های مهمی را برای توسعه ملت‌ها ایجاد می‌کند. کنوانسیون اقلیمی گلاسکو که در COP26 توسط ۲۰۰ کشور و اقتصاد بزرگ امضا شد، تعهد به محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد را مد نظر قرار داد تا از تشدید رویدادهای آب و هوایی فاجعه‌بار جلوگیری شود.
افزایش قیمت کالاهای اساسی تا سال ۲۰۵۰
گرمایش جهانی به عنوان یکی از مظاهر تغییرات اقلیمی، تأثیرات چندوجهی بر امنیت جان انسان، توسعه اقتصادی، تولید کشاورزی و اکوسیستم‌ها دارد. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰، قیمت تعدیل‌شده با نرخ تورم سه کالای اساسی مهم جهان، یعنی ذرت، برنج و گندم، به دلیل اثرات تغییرات اقلیمی بین ۳۱ تا ۱۰۶ درصد افزایش یابد.
تأثیرات تغییرات اقلیمی بر کشاورزی و عرضه مواد غذایی
تغییرات پایدار در الگوهای اقلیمی جهانی، عمدتاً ناشی از فعالیت‌های انسانی، تأثیرات عمده‌ای بر کشاورزی دارد. افزایش دما، تغییرات بارندگی و افزایش رویدادهای شدید آب و هوایی مستقیماً بر عملکرد محصولات کشاورزی تأثیر می‌گذارد. تنش گرمایی بهره‌وری محصولات اساسی مانند گندم، برنج و ذرت را کاهش داده و بارندگی غیرقابل پیش‌بینی منجر به خرابی محصولات می‌شود. همچنین، تغییر شرایط اقلیمی، شیوع بیماری‌ها و آفات گیاهی را افزایش داده و تولید مواد غذایی را بیش از پیش تهدید می‌کند.
تورم قیمت مواد غذایی در ایران و جهان
تغییرات اقلیمی از دهه‌های گذشته بر بخش‌هایی از اقتصاد ملی ایران تأثیر گذاشته و هزینه مسکن در مناطق پرخطر اقلیمی را افزایش داده است. این پدیده، کمبود شدید عرضه کالاهای غذایی در سراسر جهان را تشدید کرده و غذا را به بزرگترین جز تورم تبدیل نموده است. تأثیر تورمی تغییرات اقلیمی در سراسر جهان نامتعادل بوده و بیشترین فشارها بر کشورهای خاورمیانه‌ای، آفریقا و آمریکای جنوبی وارد می‌شود. این فشارها با رویکرد سیاستی درست قابل مهار هستند، اما در صورت عدم کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، تأثیرات تورمی تشدید خواهند شد. تغییرات اقلیمی به عنوان یک شوک منفی عرضه، با کاهش عرضه نیروی کار و نرخ انباشت سرمایه مولد، تولید را کاهش داده و منجر به افزایش نرخ تورم می‌شود.
افزایش چشمگیر قیمت کاکائو و قهوه
برخی کالاها، به ویژه قهوه و کاکائو، افزایش چشمگیر قیمت را در رابطه با تأثیرات تغییرات اقلیمی تجربه کرده‌اند. دمای ماهانه بی‌سابقه در غنا و ساحل عاج، که بیش از نیمی از کاکائوی جهان را تولید می‌کنند، همراه با خشکسالی طولانی‌مدت، منجر به افزایش تقریباً ۳۰۰ درصدی قیمت جهانی کاکائو در سال ۲۰۲۴ شد. اثرات مشابهی برای قهوه نیز مشاهده شد. این افزایش قیمت‌ها، همراه با سرمایه‌گذاری ناکافی در تولید و گمانه‌زنی‌ها، نیاز به توجه بیشتری دارد.
رشد جمعیت و فشار بر سیستم‌های غذایی
اختلالات ناشی از تغییرات اقلیمی، با توجه به رشد جمعیت، نگران‌کننده‌تر شده است، زیرا غذای کمتری برای تعداد فزاینده‌ای از مردم تولید می‌شود. اختلال در عرضه مواد غذایی همزمان با افزایش تقاضا به دلیل رشد جمعیت، فشار مضاعفی بر سیستم‌های تولید مواد غذایی جهانی وارد کرده و منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود. علاوه بر این، تغییرات اقلیمی هزینه کشت محصولات را افزایش می‌دهد؛ دمای بالاتر نیاز به آبیاری گسترده‌تر، مصرف آب و هزینه‌های انرژی را افزایش می‌دهد. همچنین، نیاز به کنترل بیماری‌ها و آفات، بازار مصرف آفت‌کش‌ها و زمان کار را بیشتر کرده و همگی در افزایش قیمت مواد غذایی نقش دارند.
