اقتصاد تلفن همراه: حواشی خان سوم تجارت موبایل؛ سه چالش باورنکردنی در راه است!

تلفن همراه، از ابزار ارتباطی صرف به کالایی استراتژیک در اقتصاد ایران تبدیل شده است. این تحول در طول دو دهه حضور این فناوری در کشور، منجر به اثرگذاری بر چندین رسته صنفی و نقش‌آفرینی در ابعاد اجتماعی و فرهنگی زندگی مردم گردیده است.

کالبدشکافی اقتصاد تلفن همراه در ایران

در راستای بررسی جامع این حوزه، سلسله گزارش‌هایی تحلیلی به هفت بخش کلیدی در زنجیره تجارت تلفن همراه کشور می‌پردازد. این بخش‌ها که هر یک نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری قیمت، شفافیت بازار و استمرار عرضه دارند، عبارتند از:

• اخذ مجوز واردات
• خدمات پس از فروش
• ثبت سفارش
• تخصیص و تأمین ارز
• گمرک و تشریفات ترخیص
• ثبت سامانه‌ها
• توزیع و فروش

چالش‌های پیش روی ثبت سفارش واردات تلفن همراه

یکی از جدی‌ترین چالش‌های سال‌های اخیر در این حوزه، روند پرنوسان ثبت سفارش واردات تلفن همراه بوده است. قانونگذار به منظور مدیریت واردات و حمایت از بازار داخلی، مقررات مشخصی را در این زمینه تدوین کرده است. بر این اساس، واردکنندگان تلفن همراه برای ثبت سفارش ملزم به دارا بودن سقف و سابقه واردات هستند. این الزام، که مشابه آن برای کالاهایی چون کاغذ، لاستیک و روغن نیز وجود دارد، با هدف کنترل واردات، ایجاد نظم در بازار و جلوگیری از ورود کالاهای فاقد نظارت وضع شده است.

تحول مدل‌های ثبت سفارش در سال‌های گذشته

مدل ثبت سفارش تلفن همراه در ایران تقریباً سالانه شاهد تغییرات بوده است. در برخی دوره‌ها، ثبت سفارش بر اساس میانگین واردات دو سال پیش صورت می‌گرفت و مقدار قابل ثبت سفارش برای هر واردکننده ثابت در نظر گرفته می‌شد. همچنین، در مواردی واردکنندگان امکان داشتند خارج از سقف و سابقه واردات، از طریق صادرات خود امتیاز لازم را کسب کرده و اقدام به واردات نمایند. این سازوکار، به ویژه برای شرکت‌های صادرکننده، امکان بهره‌مندی از سهمیه بیشتر و انعطاف در واردات را فراهم می‌ساخت.

محدودیت‌های جدید برای گوشی‌های گران‌قیمت

در سال جاری، محدودیت‌های ویژه‌ای برای واردات برخی مدل‌های تلفن همراه اعمال شده است. واردات سه مدل خاص از برند سامسونگ (سری S، Z و M) و همچنین کلیه گوشی‌های آیفون با قیمت بالای 600 دلار، تنها برای واردکنندگانی امکان‌پذیر است که سقف و سابقه واردات را دارا باشند. این اقدام با هدف مدیریت واردات کالاهای لوکس و کنترل بازار گوشی‌های گران‌قیمت صورت گرفته و سیاستگذار در پی افزایش شفافیت و رقابت در بازار است.

سه چالش کلیدی در فرآیند ثبت سفارش

بر اساس اطلاعات موجود، سه چالش اصلی در فرآیند ثبت سفارش تلفن همراه قابل ذکر است:

• امکان ثبت سفارش بدون سابقه و تایید سریع: در مراحل اولیه، واردکنندگان بدون نیاز به سابقه امکان ثبت سفارش داشتند و با تایید سریع، استقبال زیادی از طرح صورت گرفت.
• واردات در قبال صادرات خود بدون سابقه: با بسته شدن مسیر اولیه، مسیر واردات در قبال صادرات خود بدون نیاز به سابقه جایگزین شد که انعطاف بیشتری داد اما چالش‌هایی نیز ایجاد کرد.
• تأثیر بر جایگاه صادرکنندگان و خسارت به برخی واردکنندگان: بسیاری از صادرکنندگان حرفه‌ای اذعان کردند که جایگاه صادراتی‌شان توسط واردکنندگانی که صرفاً به دلیل امتیازات ثبت سفارش وارد این حوزه شدند، کاهش یافته است. همچنین، واردکنندگان فاقد تخصص که به دنبال رفع تعهد ارزی بودند، باعث خسارت به گروهی از واردکنندگان و صادرکنندگان شدند.

در نهایت، ثبت سفارش تلفن همراه در ایران با وجود الزام به سقف و سابقه واردات، در تلاش است تا تعادلی میان واردات کنترل‌شده، حمایت از صادرکنندگان و مدیریت بازار داخلی برقرار کند. سیاست‌های این حوزه با توجه به شرایط بازار، نوسانات ارزی و اولویت‌های اقتصادی تغییر می‌کند، اما تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که عدم نیاز به سابقه و تایید سریع ثبت سفارش می‌تواند هم فرصت و هم چالش برای بازار و صادرکنندگان ایجاد نماید.