اختصاصی سرانه:
نقشه بازار طلا و دلار بعد از مکانیسم ماشه
در فضای اقتصادی ایران، هر گاه واژه‌هایی مانند «مکانیسم ماشه» یا Snapback مطرح می‌شود، بلافاصله بازارهای مالی و سرمایه‌ای واکنش‌های پرشتابی از خود نشان می‌دهند. فعال شدن مکانیسم ماشه به‌معنای بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است؛ اقدامی که در صورت تحقق، آثار روانی، سیاسی و اقتصادی گسترده‌ای بر جای خواهد گذاشت.
فعال شدن مکانیسم ماشه سیگنالی جدی برای تشدید فشارهای بین‌المللی و افزایش ریسک سیاسی تلقی می‌شود. در چنین شرایطی، انتظارات تورمی در جامعه تقویت می‌شود و فعالان اقتصادی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به بازارهای موازی مانند طلا و ارز پناه می‌برند.
افزایش قیمت دلار
یکی از اولین واکنش‌ها در بازار، افزایش تقاضا برای دلار خواهد بود. در شرایطی که انتظارات برای محدود شدن صادرات نفتی، اختلال در مبادلات ارزی و کاهش درآمدهای ارزی دولت بالا می‌گیرد، قیمت دلار با شتاب صعودی مواجه می‌شود. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که حتی زمزمه بازگشت تحریم‌ها نیز کافی است تا دلار رشد چند هزار تومانی را ظرف چند هفته تجربه کند. با فعال شدن مکانیزم ماشه، بازار با شوک روانی شدیدی روبه‌رو خواهد شد که می‌تواند قیمت دلار را در کوتاه‌مدت حتی به کانال‌های بالاتر از محدوده تعادلی فعلی برساند.
افزایش قیمت طلا
قیمت طلا نیز در بازار داخلی دو مؤلفه اصلی دارد: نرخ دلار و قیمت جهانی اونس. با فرض ثبات نسبی قیمت جهانی طلا، افزایش نرخ ارز به‌طور مستقیم موجب رشد قیمت سکه و طلا در بازار ایران خواهد شد. به‌علاوه، طلا در چنین شرایطی نقش یک دارایی امن (Safe Haven) را بازی می‌کند و بسیاری از سرمایه‌گذاران برای پوشش ریسک، سرمایه خود را به سمت طلا سوق می‌دهند. همین افزایش تقاضا نیز به تشدید رشد قیمت‌ها کمک خواهد کرد.
واکنش‌های زنجیره‌ای و دومینویی
بازارهای مالی در ایران به‌شدت به اخبار سیاسی واکنش نشان می‌دهند. فعال شدن مکانیزم ماشه می‌تواند به کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، افزایش خروج سرمایه، کاهش تمایل برای سرمایه‌گذاری مولد داخلی و در نهایت به تعمیق رکود بینجامد. همه این عوامل در کنار هم، باعث فشار مضاعف بر منابع ارزی کشور شده و نرخ ارز را در بلندمدت نیز در سطوح بالا نگه خواهد داشت.
ملاحظات دولت و بانک مرکزی
از سوی دیگر، بانک مرکزی ممکن است برای کنترل بازار از ابزارهایی مانند تزریق ارز، افزایش نرخ بهره یا محدودیت‌های معاملاتی استفاده کند. با این حال، تجربه نشان داده که در مقابل شوک‌های روانی ناشی از تحولات ژئوپلیتیکی، این ابزارها تأثیر محدودی دارند و بیشتر در کنترل نوسانات کوتاه‌مدت کارآمد هستند.
سخن پایانی
فعال شدن مکانیسم ماشه، به دلیل ماهیت سیاسی و تأثیرگذاری مستقیم بر روابط بین‌المللی ایران، می‌تواند به شکل‌گیری یک موج افزایشی قابل‌توجه در قیمت دلار و طلا منجر شود. اگرچه بخشی از این نوسانات ناشی از هیجانات مقطعی خواهد بود، اما در صورت تداوم فشارهای اقتصادی، احتمال تثبیت نرخ‌ها در سطوح بالاتر نیز وجود دارد. در چنین شرایطی، توصیه کارشناسان به فعالان اقتصادی، حفظ هوشیاری، پرهیز از رفتارهای هیجانی و استفاده از تحلیل‌های عمیق برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری است.
