تخلف در آسمان/ قراردادهای دوجانبه و پنهانی ایرلاین‌ها
در حالی که صنعت هوایی کشور با چالش‌های فراوانی روبروست، افشاگری‌های جدید نشان می‌دهد که در بخش تأمین سوخت هواپیما (سوخت جت)، اتفاقات عجیبی در جریان است. قراردادهای پنهانی و خارج از نظارت بورس، باعث شده تا قیمت واقعی این سوخت حیاتی در هاله‌ای از ابهام فرو رود و سودهای کلانی در تاریکی جابه‌جا شود.
محمد نظیفی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، در گفت‌وگویی صریح پرده از یک «منطق دوگانه و مشکوک» در بازار سوخت جت برداشت.
ماجرا چیست؟ تضاد عجیب در عرضه و تقاضا!
نظیفی به یک پدیده نادر اقتصادی اشاره کرد که بوی رانت می‌دهد:
- قانون بازار: وقتی پروازها زیاد می‌شود (تقاضا بالا می‌رود)، باید عرضه در بورس هم زیاد شود.
- واقعیت موجود: وقتی پروازها زیاد می‌شود، عرضه سوخت در تابلوی بورس کاهش می‌یابد! و برعکس، وقتی پرواز نیست، عرضه در بورس زیاد می‌شود.
این یعنی دقیقاً در زمانی که نیاز به سوخت بالاست، معاملات از روی تابلوی شفاف بورس ناپدید شده و به “اتاق‌های دربسته” منتقل می‌شود.
متهم اصلی: قراردادهای دوجانبه و مخفی
مدیرعامل بورس انرژی علت این آشفتگی را «قراردادهای دوجانبه خارج از بورس» می‌داند. به گفته او، به جای اینکه قیمت در یک فضای رقابتی و شفاف کشف شود، شرکت‌های توزیع‌کننده سوخت و ایرلاین‌ها با هم قراردادهایی می‌بندند که هیچ‌کس از قیمت و جزئیات آن خبر ندارد.
نظیفی هشدار داد: «این قراردادهای خارج از بورس منجر به عدم شفافیت در قیمت سوخت جت شده و ابهامات جدی ایجاد کرده است.»
چه کسانی سود می‌برند؟
در این بازار غیرشفاف، دو شرکت بزرگ به عنوان بازیگران اصلی توزیع سوخت شناخته می‌شوند (که نامشان فاش نشد). این انحصار و عدم شفافیت باعث شده:
- پالایشگاه‌ها ضرر کنند: چون نمی‌توانند محصول خود را در یک مزایده رقابتی و با قیمت واقعی بفروشند.
- نقدینگی قفل شود: پالایشگاه‌ها که تشنه نقدینگی هستند، از سود واقعی خود محروم می‌مانند.
راه حل چیست؟
تنها راه پایان دادن به این “بازی سایه‌ها”، حذف واسطه‌ها و ورود مستقیم ایرلاین‌ها به بورس انرژی است. اگر هر شرکت هواپیمایی بتواند مستقیماً و شفاف از روی تابلو بورس سوخت بخرد، هم قیمت‌ها واقعی می‌شود و هم بساط قراردادهای پشت‌پرده برچیده خواهد شد.
آیا نهادهای نظارتی به این “حیاط خلوت” پرسود ورود خواهند کرد؟
