عراق در آستانه انفجار: نخست‌وزیر بعدی چه کسی خواهد بود؟
انتخابات پارلمانی عراق و تحولات سیاسی خاورمیانه تحت تاثیر قانون اساسی و سیاست‌های داخلی.
ششمین انتخابات پارلمانی عراق پس از سرنگونی رژیم بعثی در حالی برگزار شد که منطقه خاورمیانه در سایه تنش‌های ناشی از سیاست‌های جنگ‌افروزانه آمریکا و توسعه‌طلبی رژیم صهیونیستی، شرایطی پرتنش را تجربه می‌کند.
اهمیت انتخابات پارلمانی در تعیین مسیر عراق
انتخابات پارلمانی در عراق نقشی کلیدی در تعیین مسیر دولت، روابط خارجی و سیاست داخلی این کشور ایفا می‌کند. از سال 2003 تاکنون، تمام نخست‌وزیران عراق از دل پارلمان این کشور بیرون آمده‌اند.
مروری بر نخست‌وزیران عراق پس از سال 2003
ایاد علاوی (حکومت موقت 2004-2005)
ایاد علاوی، سیاستمدار عراقی متولد 1944، پس از سرنگونی رژیم بعثی، از ژوئن 2004 تا آوریل 2005 نخست‌وزیر عراق بود. او که شیعه‌مذهب است، پیش از این عضو حزب بعث بوده و در سال 1991 جنبش وفاق ملی عراق را تأسیس کرد. علاوی در سال 2003 به عنوان یکی از اعضای شورای حکومت انتقالی عراق انتخاب شد و قدرت را از پل برمر، حاکم آمریکایی وقت، تحویل گرفت.
ابراهیم الجعفری (2005-2006)
ابراهیم عبدالکریم حمزه الأشیقر الجعفری، متولد 1947 در کربلای معلی، سیاستمدار و چشم‌پزشک عراقی است. وی سابقه دبیرکلی حزب الدعوه، نخست‌وزیری دولت موقت، وزارت خارجه و عضویت در حکومت انتقالی عراق را دارد. الجعفری در سال 1980 به ایران پناه آورد و در سال 1989 به انگلیس رفت. پس از سقوط رژیم صدام به عراق بازگشت و در سال 2005-2004 معاون رئیس‌جمهوری و سپس در سال‌های 2005-2006 نخست‌وزیر عراق شد.
نوری المالکی (2006-2014)
نوری کامل محمد حسن المالکی، متولد 1950 در کربلای معلی، سیاستمدار شیعه و نخست‌وزیر اسبق عراق است. او در سال 1979 به همراه بسیاری از اعضای حزب الدعوه از عراق گریخت و 16 سال در سوریه زندگی کرد. مالکی پس از به قدرت رسیدن ابراهیم الجعفری، در آوریل 2006 جایگزین وی شد و به مدت دو دوره پیاپی تا سپتامبر 2014 در مقام نخست‌وزیری باقی ماند. وی رهبر حزب اسلامی الدعوه و ائتلاف دولت قانون است.
حیدر العبادی (2014-2018)
حیدر العبادی، متولد 1952 در بغداد، در سال 1967 به حزب الدعوه پیوست و در سال 2003 وزیر ارتباطات در دولت انتقالی ایاد علاوی بود. وی در سال 2014 به مدت چهار سال نخست‌وزیر عراق شد. العبادی در سال 2018 «ائتلاف النصر» را تشکیل داد و وارد انتخابات پارلمانی شد.
عادل عبدالمهدی (2018-2019)
عادل عبدالمهدی المنتفکی، متولد 1942 در بغداد، سیاستمدار و اقتصاددان شیعه عراقی است. او از سال 2005 تا 2011 یکی از معاونان رئیس‌جمهور عراق بود. عبدالمهدی در اکتبر 2018 به نخست‌وزیری عراق انتخاب شد و جایگزین حیدر العبادی گردید. پس از اعتراضات نوامبر 2019، وی استعفای خود را تقدیم پارلمان کرد که در دسامبر 2019 مورد موافقت قرار گرفت.
مصطفی الکاظمی (2020-2022)
مصطفی الکاظمی، متولد 1967، در آوریل 2020 از سوی رئیس‌جمهور وقت، مأمور تشکیل کابینه شد و از می 2020 تا اکتبر 2022 این سمت را برعهده داشت. الکاظمی پیش از این سرپرست سرویس اطلاعات ملی عراق بود.
محمد شیاع السودانی (از اکتبر 2022)
محمد السودانی، متولد 1970 در استان میسان، دارای مدرک کارشناسی علوم کشاورزی است. او از سال 2004 تا 2016 در مناصب مختلفی از جمله قائم مقام شهر العمارة، استاندار میسان، وزیر حقوق بشر، وزیر کشاورزی، وزیر مهاجرت و مهاجرین، وزیر تجارت و وزیر صنایع عراق فعالیت کرده است. السودانی از 28 اکتبر 2022 به عنوان نخست‌وزیر عراق مشغول به کار است. او رهبری ائتلاف «الإعمار والتنمیة»(بازسازی و توسعه) را در انتخابات پیش رو بر عهده دارد.
دولت و نخست‌وزیر بعدی عراق
قاسم التمیمی، تحلیلگر مسائل سیاسی، معتقد است سرعت تشکیل دولت آتی و انتخاب اعضای کابینه جدید به ماهیت ائتلاف‌های سیاسی پس از انتخابات بستگی خواهد داشت. وی تاکید می‌کند که کرسی نخست‌وزیری سهم و حق اکثریت شیعیان است و هر گروهی، حتی با کسب حمایت اکثریت اهل سنت و کردها، حقی برای تصدی نخست‌وزیری ندارد.
بر اساس پیش‌بینی‌های غیررسمی، ائتلاف السودانی بین 60 تا 70 کرسی به دست خواهد آورد که این امر، او را واجد شرایط کسب رأی 1+50 در داخل ائتلاف شیعی قرار می‌دهد. در صورت تحقق این پیش‌بینی، این جریان می‌تواند حق معرفی فرد مکلف به تشکیل دولت آینده را در اختیار داشته باشد.
انتخاب رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و مسیر تشکیل دولت
بر اساس قانون اساسی عراق، پارلمان یکی از نامزدها را با آرای دوسوم نمایندگان (220 رأی از 329 نماینده) به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب می‌کند. سپس رئیس‌جمهور جدید ظرف 15 روز نامزد فراکسیون اکثریت را برای تشکیل دولت جدید مأمور می‌کند و نخست‌وزیر مأمور تشکیل کابینه 30 روز فرصت دارد کابینه خود را برای کسب رأی اعتماد به پارلمان معرفی کند. در صورتی که نخست‌وزیر مأمور در کسب رأی اعتماد پارلمان شکست بخورد، رئیس‌جمهور نامزد دیگری را برای تشکیل دولت مأمور می‌کند.
طبق قانون اساسی، نخست‌وزیر از سوی بزرگترین فراکسیون پارلمان انتخاب می‌شود. این فراکسیون لزوماً لیستی که بیشترین رأی را در انتخابات کسب کرده، نیست، بلکه فراکسیونی است که پس از انتخابات از ائتلاف لیست‌های مختلف شکل می‌گیرد.
