رازهای پنهان تسلیحات ترکیه: افشاگری جنجالی وزارت دفاع فرانسه در گزارش نهایی

رسانه های غربی در حالی از تلاش های ترکیه برای خودکفایی در صنعت دفاعی خبر می دهند که منابع رسمی در این کشور این دستاوردها را نشانه اقتدار ملی و استقلال از قدرت های جهانی عنوان می کنند. ترکیه در سال های اخیر با سرمایه گذاری کلان در صنایع دفاعی، توانسته است گام های بلندی در جهت خودکفایی بردارد و به یکی از صادرکنندگان مهم تجهیزات نظامی در منطقه تبدیل شود.

ترکیه، بازیگر جدید بازار جهانی تسلیحات

گزارش های منتشر شده در وزارت دفاع فرانسه حاکی از آن است که ترکیه به یک بازیگر مهم در بازار تجهیزات دفاعی تبدیل شده و در میان 15 کشور برتر صادرکننده تسلیحات قرار گرفته است. این تحول، نتیجه تلاش های چند دهه ای آنکارا برای دستیابی به خودکفایی دفاعی است. پس از اعمال تحریم های نظامی آمریکا در سال 1974، ترکیه با جدیت بیشتری به سمت توسعه صنعت دفاعی خود گام برداشت. در شرایط کنونی که نیروهای مسلح این کشور تحت کنترل کامل رئیس جمهور و حزب حاکم قرار دارند، بودجه های دفاعی قابل توجهی به پروژه های تولید تسلیحات اختصاص یافته است.

دیپلماسی دفاعی؛ همکاری با شرکای بین المللی

همزمان با توسعه توانمندی های داخلی، ترکیه در تلاش برای گسترش همکاری های نظامی خود با کشورهای مختلف از جمله برزیل، اندونزی، مالزی، قطر، پاکستان و اوکراین است. همکاری با برزیل در زمینه نوسازی نیروهای مسلح، به ویژه در حوزه پهپادها، بالگردها و کشتی ها، همچنان ادامه دارد. در جنوب شرقی آسیا نیز، ترکیه با افزایش مشارکت های دفاعی با اندونزی و مالزی، حضور منطقه ای خود را تقویت کرده است. امضای پیمان مودت و همکاری در جنوب شرقی آسیا، راه را برای همکاری های بیشتر با کشورهای عضو آسه آن باز کرده است.

مالزی با تولید محلی برخی از تجهیزات ترکیه مانند نفربر زرهی پارس، گامی دیگر در این همکاری ها برداشته است. اندونزی نیز با انعقاد توافقی برای توسعه یک خودروی زرهی جدید و صدور 48 فروند هواپیمای جنگنده کاآن، به یکی از شرکای استراتژیک ترکیه تبدیل شده است. پروژه تانک مدرن (MMWT) و سیستم های دفاعی تولید شده توسط Aselsan نیز، اندونزی را به بازاری جذاب برای محصولات صنعتی و فناوری دفاعی ترکیه بدل کرده است.

پاکستان؛ همکاری در نوسازی و توسعه

پاکستان نیز از جمله کشورهایی است که از همکاری های دفاعی ترکیه بهره مند شده است. شرکت های ترکی در چند سال اخیر در نوسازی تجهیزات نظامی پاکستان، از جمله جنگنده های F-16 و زیردریایی های Agosta 90، نقش داشته اند. مذاکرات برای خرید بالگردهای T-129 Atak و تفنگ های تهاجمی MPT-76 نیز در جریان است. پاکستان همچنین علاقه مند به همکاری فناوری در پروژه جنگنده نسل پنجم TAI-TFX است که می تواند روابط نظامی دو کشور را بیش از پیش تقویت کند. با این حال، صادرات بالگردهای تولید ترکیه به پاکستان با مخالفت ایتالیا، به دلیل استفاده از موتورهای ساخت این کشور، با چالش روبرو شده است.

قره باغ؛ نقطه عطفی در قدرت دفاعی ترکیه

جنگ قره باغ به عنوان نقطه عطفی در قدرت دفاعی ترکیه مطرح شده است. گزارش وزارت دفاع فرانسه به نقش حمایتی ترکیه از ارتش جمهوری آذربایجان در این جنگ اشاره دارد. علاوه بر پهپادهای بیرقدار TB2، تسلیحات و تجهیزات دیگری از جمله تفنگ های MPT-76، بالگردهای T-129 آتاک و توپخانه خودکششی 155 میلی متری Fırtına نیز توسط آذربایجان خریداری شده است.

سبد صادراتی صنایع دفاعی ترکیه

صنایع دفاعی ترکیه در حال حاضر محصولات متنوعی را به کشورهای مختلف صادر می کند. خودروهای زرهی سبک زمینی مدل کبرا به امارات متحده عربی، بحرین، الجزایر، نیجریه، قزاقستان، آذربایجان، گرجستان و پاکستان صادر شده است. پهپادهای بیرقدار و عنقا به اوکراین، قطر، جمهوری آذربایجان، عربستان سعودی، مصر، قزاقستان و چندین کشور در آفریقا، بالکان و شرق اروپا ارسال شده اند. همچنین رزم‌ناوهای کلاس Ada از برنامه Milgem به اندونزی صادر شده است.

محدودیت ها؛ چالش های پیش رو

با وجود دستاوردهای چشمگیر، صنعت دفاعی ترکیه همچنان با محدودیت هایی روبروست. برخی از اقلام تجهیزاتی حساس، دارای فناوری پیشرفته، پرهزینه و پیچیده، همچنان فراتر از دسترس سیاست بومی سازی باقی مانده اند. نیاز نیروی هوایی ترکیه به هواپیماهای جنگی، همچنان از خارج تامین می شود و ترکیه در تلاش برای خرید اف-16 و اف-35 آمریکایی با موانع متعددی روبرو شد و سپس به خرید جنگنده اروپایی یوروفایتر روی آورد.

کارخانه‌های کشتی‌سازی ترکیه با وجود گسترش سریع، هنوز قادر به ساخت مستقل انواع خاصی از شناورها و زیردریایی‌ها نیستند و فناوری پیشرفته در این حوزه در انحصار کشورهای توسعه یافته است. برنامه TAI-TX/TFX برای توسعه هواپیماهای آموزشی و جنگی نسل پنجم، با وجود جاه‌طلبی بالا، با ابهاماتی در خصوص موفقیت تا سال 2030 میلادی روبروست. ناو هواپیمابر آناتولی، با وجود ساخت در کارخانه‌های ترکیه، وابستگی کاملی به دانش، تخصص و قطعات مهندسین اسپانیایی دارد.

ابزار سیاست ملی گرایانه؟

گزارش وزارت دفاع فرانسه به دو نکته مهم و سلبی در خصوص صنایع دفاعی ترکیه اشاره دارد. اول اینکه، بخشی مهمی از ادعای استقلال و خودکفایی کامل در طراحی، ساخت و تولید قطعات حساس تسلیحات ترکیه، همچنان مورد تردید است. دوم اینکه، رشد صنایع دفاعی ترکیه در سال های اخیر، صرفاً تلاش برای دستیابی به خودکفایی دفاعی نیست، بلکه حزب عدالت و توسعه از این رشد به عنوان ابزاری برای کسب محبوبیت اجتماعی و برجسته‌سازی شعارهای ملی‌گرایانه بهره می‌برد.