علی‌اف با نقشه‌های تزاری، پاشینیان را به واکنش واداشت: ابهامات تاریخی در قلب بحران قفقاز!
ارمنستان و آذربایجان بر سر نام تاریخی دریاچه گویچه (سوان) در نقشه های دوران تزار اختلاف نظر دارند.
نخست‌وزیر ارمنستان: نامیدن دریاچه سوان با نام تاریخی، عقب‌گرد از صلح نیست
پاشینیان: علی‌اف به نقشه‌های دوران تزار اشاره کرده نه نام فعلی سوان
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، اظهارات اخیر الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، مبنی بر نامیدن دریاچه سوان با نام «گویچه» را به منزله عقب‌گرد از روند صلح تلقی نکرد. وی در پاسخ به پرسش یک روزنامه‌نگار در مورد این سخنان، توضیح داد که چرا رئیس‌جمهور آذربایجان از این نام برای اشاره به اراضی ارمنستان استفاده کرده است.
پاشینیان در خصوص طرح این پرسش که آیا بیانیه علی‌اف عقب‌گرد در روند صلح محسوب می‌شود، گفت: «شما با سؤال خود در واقع مرا در وضعیت بسیار دشواری قرار می‌دهید. من در دوراهی هستم که آیا قبل از پاسخ به سؤال شما، تأکید کنم که گفته شما تصویر کاملی از اظهارات رئیس‌جمهور آذربایجان را بیان نمی‌کند؟ زیرا رئیس‌جمهور آذربایجان گفت که «اگر به نقشه‌های دوران تزار نگاه کنیم، دریاچه سوان وجود ندارد»، بلکه نام دیگری وجود دارد.»
ادعای علی‌اف در خصوص نام‌های جغرافیایی
پیشتر، الهام علی‌اف در سخنرانی خود در مراسم هشتادمین سالگرد تأسیس آکادمی ملی علوم آذربایجان، مدعی شده بود که سال‌هاست طرف ارمنی و دیاسپورا (جوامع ارمنی خارج از کشور) تاریخ آن‌ها را تحریف کرده‌اند و این تبلیغات همچنان ادامه دارد. وی همچنین اظهار داشت: «ما باید حقایق علمی خود را در برابر آن‌ها قرار دهیم. نقشه‌های قدیمی امپراتوری روسیه در آغاز قرن بیستم به وضوح نشان می‌دهد که تقریباً تمام نام‌های جغرافیایی در این منطقه و تمام مناطق ارمنستان امروزی، ریشه آذربایجانی دارند. دریاچه سوان وجود ندارد، بلکه گویچه وجود دارد.»
نخست‌وزیر ارمنستان در پاسخ به این ادعا تأکید کرد: «او نگفت که نام دریاچه سوان، گویچه است، بلکه گفت که اگر به نقشه‌های دوران تزار نگاه کنیم.»
پاشینیان: انتخاب بین بازتولید تاریخ و آینده
نیکول پاشینیان که در مراسم مرکز تحلیلی «اوربلی» (وابسته به دولت) شرکت کرده بود، در سخنرانی خود نیز به طور غیرمستقیم به این موضوع پرداخت. وی ضمن تکرار این ادعا که مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان پایان یافته است، از حضار خواست که ضمن فراموش نکردن تاریخ، وارد «نقش بحث‌برانگیز بازتولیدکننده تاریخ» نشوند. پاشینیان در ادامه افزود: «اگر به نقشه‌های دوران تزار نگاه کنیم، خب پس بیایید برویم و نگاه کنیم. من در مورد چیزهایی صحبت کردم، در مورد کیروف‌آباد (گنجه) و کیروواکان (وانادزور) صحبت کردم، در مورد الیزاوت‌پول (گنجه) و الکساندراپول (گیومری) حرفی نزدم. یعنی ما باید انتخاب کنیم، ما باید دست به انتخاب بزنیم.»
ادعای بازگشت آذربایجانی‌ها به ارمنستان و پاسخ پاشینیان
در همین راستا، رئیس‌جمهور آذربایجان در سخنرانی خود، علاوه بر اشاره به تاریخ، در مورد آینده نیز صحبت کرده و مجدداً اصرار ورزیده بود که آذربایجانی‌ها باید به ارمنستان بازگردند و این کار را «نه با تانک، بلکه با خودرو» انجام خواهند داد. علی‌اف گفته بود: «بنابراین، بازگشت آذربایجانی‌ها به ارمنستان امروزی نباید باعث ترس ملت و دولت ارمنستان شود.»
نیکول پاشینیان این دستور کار باکو را «خطرناک» توصیف کرد و اساساً با ارجاع به تاریخ و دستور کارهای ناشی از آن مخالفت نمود. او پیشنهاد دیگری به کشور همسایه ارائه داد: «8 اوت 2025 (توافق واشنگتن). ما می‌توانیم به طور مشخص این تاریخ و نقطه شروع را بگوییم. می‌توانیم به پروتکل‌های سال 2024 اشاره کنیم که در سپتامبر امضا و در اکتبر تصویب شد. می‌توانیم بگوییم این یک نقطه شروع سیاسی است که فرآیندهای ما بر اساس آن بنا می‌شوند. اما وطن تاریخی از چه سالی شروع می‌شود؟»
حضور کارشناسان آذربایجانی در ایروان و ابهام در مورد «ارتباط بدون مانع»
در رویداد مرکز اوربلی، دو کارشناس و دو روزنامه‌نگار از آذربایجان نیز حضور داشتند. موضوع اصلی، چشم‌انداز برقراری صلح در منطقه، بازگشایی مسیرها و فرصت‌های ناشی از آن بود. کارشناسان آذربایجانی در یک نشست خبری کوتاه با خبرنگاران، از توضیح در مورد چرایی نامیدن دریاچه سوان با نام «گویچه» خودداری کرده و در عوض، اعلامیه واشنگتن را یادآوری کردند.
«روسیف حسین‌اف»، کارشناس آذربایجانی، گفت: «اگر نظر کارشناسی می‌خواهید، پیشنهاد می‌کنم که اعلامیه واشنگتن را بررسی کنیم که به شناسایی متقابل تمامیت ارضی و خدشه‌ناپذیری مرزها اشاره دارد.» بر اساس آن اعلامیه، آذربایجان یک «ارتباط بدون مانع» از طریق خاک ارمنستان به منطقه برون‌بومی خود یعنی نخجوان دریافت خواهد کرد و ارمنستان نیز یک جاده با «مزایای متقابل».
هیچ‌یک از دو کارشناس آذربایجانی به این سؤال که باکو از عبارت «ارتباط بدون مانع» چه برداشتی دارد و آیا انتظار دارند بدون بازرسی و مواجهه با مقامات ذیصلاح ارمنستان از خاک این کشور عبور کنند، پاسخ مستقیمی ندادند.
«زائور شیری‌اف»، کارشناس دیگر آذربایجانی، اظهار داشت: «من فکر می‌کنم که مسئولیت ایالات متحده آمریکا باید این باشد که به ارمنستان کمک کند تا "عبور بدون مانع" را تعریف کند. این امر به زمان نیاز دارد، ما نمی‌توانیم اکنون چیز مشخصی بگوییم، این موضوعی مربوط به مذاکرات آذربایجان-ارمنستان و ارمنستان-آمریکا است. زمان لازم است تا بفهمیم "عبور بدون مانع" در عمل چه معنایی می‌تواند داشته باشد. این می‌تواند به معنای یک سیستم الکترونیکی بدون بازرسی شخصی باشد، یا می‌تواند به معنای مکانیسم دیگری باشد.»
در خصوص عبارت «کریدور زنگه‌زور»، نمایندگان باکو اعلام کردند که این برای آذربایجان «مفهوم گسترده‌تری» است و فقط به پروژه TRIPP (جاده ترامپ) مربوط نمی‌شود.
این دومین سفر یک گروه از آذربایجان به ایروان در یک ماه گذشته محسوب می‌شود. در سفر قبلی، یکی از افرادی که کریدور لاچین را مسدود کرده بود، به عنوان نماینده جامعه مدنی آذربایجان از ایروان بازدید کرده بود.
