عراقچی: مذاکره، سلاح مخفی یا ضعف ایران؟ افشاگری از اولویت‌های دیپلماتیک
عراقچی در تبریز بر تمامیت ارضی ایران و عراق و اهمیت دیپلماسی در سیاست خارجی تاکید کرد.
تبریز، شهری پیشرو در تحولات تاریخی ایران، میزبان همایش ملی «آذربایجان، دیپلماسی و تمامیت ارضی ایران» بود.
عراقچی: دیپلماسی، جلوه‌ای از عقلانیت ماندگار و شیوه‌ای برای اداره روابط میان ملت‌هاست
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، در همایش ملی «آذربایجان، دیپلماسی و تمامیت ارضی ایران» که در شهر تبریز برگزار شد، بر جایگاه رفیع دیپلماسی در اندیشه و تاریخ سیاسی ایران تأکید کرد. وی این حوزه را نه یک ابزار موقت برای خروج از بحران، بلکه جلوه‌ای از عقلانیت ماندگار و شیوه‌ای برای اداره روابط میان ملت‌ها دانست و افزود: "در طول تاریخ، ایرانیان همواره باور داشته‌اند که گفتگو بخشی از قدرت است، نه جایگزین آن. همانگونه که اقتدار، پشتوانه سخن است، سخن نیز می‌تواند سپر اقتدار باشد."
گرامیداشت مجاهدت مردان تاریخ در تثبیت استقلال و تمامیت ارضی ایران
وزیر خارجه کشورمان در ابتدای سخنرانی خود، ضمن ابراز خرسندی از حضور در تبریز، شهری با پیشینه تحولات تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران، بر اهمیت گردهمایی حاضر در ارج نهادن به مجاهدت مردانی تأکید کرد که با قناعت و مناعت، برای تثبیت استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی ایران از سر اخلاص کوشیدند. عراقچی یادآور شد که این افراد، همچون بسیاری دیگر در طول تاریخ، گمنامی و گاه بدنامی را به جان خریدند، اما از تلاش برای تأمین منافع ایران و ایرانیان دریغ نورزیدند. وی "ایران" را خورشیدی تابناک و تمدنی پابرجا دانست که کمترین خدمت به آن، نثار جان است.
ایران، سرزمین تنوع و اتحاد در برابر بیگانگان
عراقچی با اشاره به تنوع بی‌مانند ادیان، مذاهب، اقوام و گویش‌ها در ایران، این سرزمین را همواره مورد حسد بیگانگان و متجاوزان خواند. اما نکته مایه مباهات و غرور جمعی را اتحاد و همدلی زنان و مردان در صیانت از خاک پاک میهن، فرهنگ و میراث ماندگار آن دانست که با بذل مال و جان، پرچم ایران را بر این جغرافیا برافراشته نگاه داشتند.
نقش درخشان دیپلماسی ایران در حفظ هویت مشترک
وزیر امور خارجه، پایمردی و رشادت توأم با صلابت کارگزاران دستگاه دیپلماسی در همه ادوار تاریخ را عامل برقراری هویت مشترک و رقم‌زننده صفحات درخشانی در تاریخ دیپلماسی ایران دانست و این امر را قابل تحسین برشمرد.
میرزا محب‌علی خان ناظم‌الملک مرندی؛ نماد دیپلماسی موفق ایرانی
عراقچی، نشست امروز را به بزرگداشتی برای میرزا محب‌علی خان ناظم‌الملک مرندی، از دیار قهرمان‌پرور آذربایجان، اختصاص داد و او را یکی از نمادهای دیپلماسی موفق ایرانی در دوره‌ای پُرحادثه و دشوار معرفی کرد. وی بیان داشت که نام و خدمات برجسته وی، که بیش از پنج دهه در دوران قاجار در عرصه روابط خارجی ایران فعالیت داشته، کمتر مورد توجه واقع شده است. عراقچی ماموریت خطیر ناظم‌الملک در تعیین و تحدید حدود کشور را برای صیانت از منافع ایران و ایرانیان در عصری که قوای استعماری چشم طمع به آب و خاک داشتند، قابل تمجید دانست.
میراث سنت کهن دیوانی و دفاع از هویت مشترک
وزیر خارجه، رویه ناظم‌الملک و هم‌قطارانش را میراث سنت کهن دیوانی ایران زمین برشمرد که تجربه‌ای گرانسنگ را برای امروز به ارمغان نهاده است. وی تأکید کرد که امروز نیز باید با استعانت همان اراده و روحیه، از هویت مشترک، تمامیت ارضی، استقلال ملی و حاکمیت یکپارچه کشوری دفاع کرد. عراقچی جانفشانی امروز سربازان وطن در عرصه دفاعی و دیپلماسی را استمرار همان عزمی دانست که سرداران و دیپلمات‌های ایرانی عهد قدیم به کار بستند.
ابعاد شخصیتی و میراث دیپلماسی میرزا محب‌علی خان
عراقچی با اشاره به شخصیت نخبه و جامع‌الاطراف میرزا محب‌علی خان، از وی به عنوان یکی از تک ستارگانی یاد کرد که حافظ استقلال و تمامیت ارضی کشور شدند. وی نقش ناظم‌الملک در همراهی با میرزا جعفرخان مشیرالدوله به عنوان رئیس کمیسیون سرحدات ایران و عثمانی و سپس جانشینی او را برجسته خواند و دستیابی به دقت نظر چنین افرادی را موجب صیانت از آب و خاک و آسمان ایران دانست. میهن‌دوستی، شناخت درست از شرایط زمانه، اعتماد به‌نفس، تیزبینی و هوشمندی، و استفاده درست از فن مذاکره از ویژگی‌های مهم ناظم‌الملک ذکر شد که به او امکان داد مأموریت حساس تاریخی خود را به بهترین نحو به انجام رساند.
پایه های سه‌گانه گفتگو در سنت تاریخی ایران
وزیر خارجه در ادامه سخنرانی خود، گفتگو در سنت تاریخی ایران را بر سه پایه کرامت، صبر و توازن استوار دانست. کرامت به معنای حفظ عزت ملی، صبر به معنای پرهیز از شتاب در تصمیم‌گیری و تأمل در پیامدها، و توازن به معنای یافتن نقطه تلاقی میان عزت و مصلحت در مذاکره. وی به نقل از منابع اروپایی قرن نوزدهم، از احترام یاد شده به مذاکره‌کنندگان ایرانی و ویژگی‌هایی چون پیراستن زبان از تندی و باقی گذاشتن راهی برای ادامه ارتباط، به عنوان نشانه‌ای از ادب، سنجش و وقار در فرهنگ سیاسی ایران یاد کرد.
نقش ممتاز شمال غرب کشور در تاریخ دیپلماسی ایران
عراقچی جایگاه شمال غرب کشور را در تاریخ دیپلماسی ایران واجد نقشی ممتاز دانست و این سرزمین را دروازه تاریخی گفتگوهای ایران با قفقاز، آناتولی و حوزه دریای سیاه خواند. وی به برگزاری نخستین گفتگوهای رسمی میان ایران و امپراتوری عثمانی در شهرهایی چون تبریز و خوی و تبدیل تبریز به پایگاه تماس مستمر ایران با نمایندگان روسیه و قفقاز در دوران قاجار اشاره کرد.
دیپلماسی استانی؛ بازآفرینی اتصال و ارتباط تاریخی-تمدنی
وزیر خارجه، شکل‌گیری مفهوم توازن میان همسایگی و حاکمیت در سیاست ایران را حاصل تجربه این منطقه دانست و نقش کنونی استان‌های گیلان، اردبیل و دو استان آذربایجان شرقی و غربی را در ارتباط جمهوری اسلامی ایران با همسایگان در این منطقه، یعنی کشورهای گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و روسیه، مهم برشمرد. وی دیپلماسی استانی را امری اجتناب‌ناپذیر خواند و ابراز داشت که وزارت امور خارجه خود را متعهد به انجام آن می‌داند. این رویکرد با هدف بسط تجارت، اقتصاد، تبادلات مردمی، رایزنی‌های سیاسی و همکاری‌های فرهنگی و زمینه بازآفرینی اتصال و ارتباط تاریخی-تمدنی ایران در این منطقه اجرا خواهد شد.
مقاومت در اصول و انعطاف در روش‌ها؛ ویژگی ثابت مذاکره ایرانی
عراقچی با اشاره به پیچیدگی رقابت‌ها و لایه‌مندی بحران‌ها در شرایط کنونی جهان، تأکید کرد که دیپلماسی ایران همچنان بر میراث تاریخی خود تکیه دارد و مقاومت در اصول و انعطاف در روش‌ها، ویژگی ثابت مذاکره ایرانی است. وی ابراز امیدواری کرد که ظرفیت دیپلماسی در احیای ارتباط با مناطق مختلف با همان وقار، دقت و عقلانیت ادامه یابد.
پنجره دیپلماسی همواره گشوده است
وزیر امور خارجه تصریح کرد که تجربه ایران نشان داده است که هیچ بحرانی مطلق نیست و هیچ بن‌بست دائمی وجود ندارد. وی پنجره دیپلماسی را برای جمهوری اسلامی ایران، حتی در طوفانی‌ترین روزها، گشوده، برقرار و باقی دانست.
گفتگو راه صلح و عزت است، نه نشانه ضعف
عراقچی اهمیت اعتماد به توان گفتگو و پایداری در منطق تعامل را مورد تأکید قرار داد و گفت: "در روزگاری که بسیاری دیپلماسی را با معامله اشتباه گرفته‌اند، ایران نشان داده است که مذاکره نه نشانه ضعف، بلکه استمرار حاکمیت عقل است. کسی که در گفتگو راه می‌جوید، در حقیقت راه صلح و عزت را جست‌وجو می‌کند." وی بالا نگاه داشتن پرچم مذاکره با عزت، حکمت و مصلحت را راهبردی اساسی از سوی جمهوری اسلامی ایران دانست که از سوی مقام معظم رهبری به همۀ دولت‌ها تکلیف شده است.
مذاکره با متجاوز غدّار معنا ندارد
وزیر خارجه در پایان خاطرنشان کرد که دیپلماسی، حتی در زیر آتش جنگ، برقرار است و گفتگو راهی برای اثبات عقلانیت، حفظ صلح و پایداری بر اصول به شمار می‌رود. با این حال، وی تأکید کرد که گفتگو و مذاکره با قُلدری و قُلدرمابی، و با دیکته کردن و دستور دادن متفاوت است. عراقچی صراحتاً اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران با دشمن غدّار و متجاوزی که در حین مذاکره از مدار گفتگو خارج شده و به تهدید و تهاجم روی آورده است، مذاکره نمی‌کند. وی شرط استمرار و بقای مذاکره و گفتگو را تضمین بر متعهد ماندن به دیپلماسی از موضع برابر و شرط موفقیت آن را ملزم ماندن به اصل منافع متقابل برای هر دو طرف دانست.
دعوت به بهره‌برداری از گنجینه اسناد وزارت امور خارجه
در پایان، عراقچی از علاقه‌مندان و دانش‌پژوهان حوزه تاریخ روابط خارجی و سیاست خارجی ایران دعوت کرد تا از گنجینه اسناد وزارت امور خارجه که شامل بیش از 60 میلیون برگ اسناد تاریخی است، بهره‌برداری کنند. وی ابراز امیدواری کرد که از دل این اسناد، زوایای پنهان و آشکار تاریخ سیاست خارجی ایران و تلاش‌های کارگزاران آن مکشوف و به جامعه علمی و عموم مردم معرفی شود. همچنین از اهتمام جناب آقای دکتر نصرالله صالحی و یکایک برگزارکنندگان این گردهمایی علمی قدردانی کرد.
