فاجعه خاموش امنیت غذایی | دلیل اصلی وابستگی گوشتی ایران اعلام شد!
کارشناس مسائل جنوب آسیا، با اشاره به وابستگی شدید ایران به واردات گوشت قرمز، بر ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های دامپروری پاکستان برای فعال‌سازی واحدهای پرواربندی داخلی و تقویت امنیت غذایی کشور تأکید کرد.
میلاد عباسیان - کارشناس مسائل جنوب آسیا درباره سرانه مصرف گوشت در ایران اظهار کرد: گوشت گاو و گوساله در سبد غذایی مردم ایران و به تبع آن در امنیت غذایی کشور نقش مهمی دارد.
وی افزود: بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان فائو، مصرف گوشت گاو، گوساله و گاومیش کشور در سال ۲۰۲۴ بالغ بر ۴۶۷ هزار تن بوده است. از این میزان حدود ۲۲۵ هزار تن در داخل کشور تولید شده و بالغ بر ۲۴۲ هزار تن نیز از محل واردات تامین شده است. منابع داخلی نیز بر صحت این اعداد و ارقام گواهی می‌دهند. آمارهای گمرک نشان می‌دهند که در سال ۱۴۰۳ ارزش واردات گوشت گاو و گوساله به رقم ۹۴۴ میلیون دلار رسیده است که جدول زیر نیز مبادی اصلی واردات گوشت گاو و حجم آن در دسته‌بندی‌های مختلف را بر حسب آمار گمرک نشان می‌دهد:
عباسیان با تاکید بر اینکه جدول بالا نکات مهمی در خصوص معایب روند فعلی تامین گوشت مورد نیاز کشور را آشکار می‌کند، اظهار کرد: وابستگی امنیت غذایی کشور به مبادی غیرقابل اطمینان از نظر سیاسی و لجستیکی، اولین و مهم‌ترین آسیب تداوم روند فعلی است. هزینه‌های ارزی سنگین واردات گوشت که فشار قابل توجهی به ذخایر ارزی کشور وارد می‌کند، آسیب جدی دیگری است که با تداوم وضعیت فعلی به کشور تحمیل می‌شود.
وی افزود: نکته مهم‌تر این است که واردات گوشت گران‌قیمت در شرایطی انجام می‌شود که واحدهای پرواربندی زیادی در کشور وجود دارند که یا راکد هستند یا قسمت قابل توجهی از ظرفیت‌های آن‌ها بلااستفاده مانده است. به طور مثال تنها در استان سیستان و بلوچستان ظرفیت پرواربندی بیش از ۱۲۰ هزار راس گوساله وجود دارد که فقط درصد محدودی از آن فعال و نیمه‌فعال بوده و سایر واحدها کاملا غیرفعال‌اند. البته این وضعیت منحصر به این استان نیست و در سایر استان‌ها نیز وضعیتی مشابه برقرار است.
این کارشناس مسائل جنوب آسیا مطرح کرد: نکته جالب اینجا است که کشور ما در حالی این مشکلات و مخاطرات را به جان خریده که در مجاورت یکی از بزرگترین کشورهای گوشتی جهان قرار دارد؛ همسایه شرقی ایران، پاکستان، حائز رتبه چهارم جهان از حیث جمعیت دام زنده، رتبه دوم در جمعیت گاومیش و رتبه دوازدهم در تعداد گاو شیری دنیا است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی دولت پاکستان، بخش دامپروری ۱۴.۳۶ درصد کل تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد.
وی ادامه داد: شرایط طبیعی مناسب باعث شده تا پاکستان، با وجود جمعیت ۲۵۴ میلیون نفری، از جمعیت سرانه دام سنگین بیش‌تری نسبت به ایران برخوردار باشد، به‌طور مثال در پاکستان به ازای هر ۴ نفر یک راس گاو وجود دارد؛ در حالیکه در ایران این نسبت تنها به یک راس گاو یا گوساله به ازای هر ۱۵ نفر تقلیل می‌یابد. با مقایسه تعداد گاومیش تفاوت‌های ایران و پاکستان آشکارتر می‌شود؛ در حالیکه که ایران حداکثر دارای ۲۱۸ هزار راس گاومیش است، جمعیت گاومیش‌ها در پاکستان به رقم خیره‌کننده ۴۵ میلیون راس -یعنی ۲۲۵ برابر تعداد گاومیش‌های ایرانی- می‌رسد (!) این سرانه بالا باعث شده تا پاکستان یکی از پایین‌ترین قیمت‌های دام سنگین زندۀ جهان را داشته باشد.
عباسیان با اشاره به اینکه واردات گوساله برای پروار -یا به اصطلاح گوسالۀ پای‌پروار- در اولویت اول و دام کشتاری و گوشت قرمز در اولویت‌های بعدی، می‌تواند منافع زیادی را نصیب ایران کند گفت: اولین و مهم‌ترین مزیت این عمل ارتقای امنیت غذایی است؛ چراکه با توجه به ثبات روابط سیاسی با پاکستان و مجاورت جغرافیایی، جریان‌های دوجانبه تجارت کم‌تر دچار تلاطم می‌شوند. به‌علاوه همسایگی دو کشور باعث شده تا کاهش زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل به کاهش هزینه‌های واردات و هزینه تمام‌شده کمک کند. همچنین امکان‌پذیری تسویه بخشی هزینه‌های واردات با روپیه پاکستان یا ریال از دیگر مزایای گسترش تجارت گوساله و گوشت با پاکستان است.
این کارشناس مسائل جنوب آسیا گفت: نکته مهم، اهمیت راهبردی واردات گوسالۀ پای‌پروار برای فعال‌سازی ظرفیت‌های پرواربندی خالی کشور، به‌ویژه در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان جنوبی و رضوی است. با این عمل علاوه‌بر ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی به‌خصوص در مناطق کم‌تر برخوردار کشور، امکان پوشش تقریبا تمام نیازهای کشور به گوشت وارداتی وجود دارد؛ در نتیجه گوشت گوساله‌های پروارشده در ایران می‌تواند جای گوشت گران‌قیمت وارداتی را پر کند. افزون بر این با فعال‌سازی ظرفیت‌های پرواربندی کشور و افزایش عرضه داخلی گوشت، امکان آزادسازی ظرفیت‌های صادرات دام و گوشت قرمز و حتی ارزآوری بیشتر برای کشور وجود خواهد داشت. این امر به تبدیل ایران به هاب غذایی منطقه و ارتقای نقش‌آفرینی بین‌المللی کشور در حوزه راهبردی غذا کمک شایانی خواهد کرد.
وی ادامه داد: با این وجود تجارت دام پای‌پروار میان ایران و پاکستان با مشکلات بسیاری از جمله ممنوعیت صادرات دام از سوی پاکستان مواجه است چراکه قانون منع صادرات دام زنده پاکستان مصوب ۲۰۱۳ مهم‌ترین مانع واردات دام پای‌پروار است. علت اتخاذ این سیاست توسط پاکستان، صرفا تلاش برای ایجاد ارزش افزوده در خاک خود بود؛ اما در عمل با توجه به مشکلات زیرساختی این کشور نظیر گرانی برق و عدم توجیه اقتصادی تولید گوشت منجمد، فاصله مراکز دامی پاکستان از بنادر و همچنین نبود فرودگاه باری در بسیاری از مناطق، این کشور موفقیت چندانی در کسب ارزش افزوده به‌دست نیاورد.
عباسیان تصریح کرد: البته قانون منع صادرات دام زنده، سد غیرقابل نفوذی در برابر تجارت دام ایجاد نکرده است؛ کما اینکه پس از دیدار شهید رئیسی و شهباز شریف در خرداد ۱۴۰۲، نخست‌وزیر پاکستان مجوز صادرات ۵۰۰ هزار راس گوساله پاکستانی به ایران را صادر کرد؛ لیکن با وجود ورود حدود ۱۴۰ هزار راس گوساله به کشور تا آذرماه همان سال، به مرور جریان واردات گوساله تضعیف شد تا اینکه تقریبا به صفر رسید.
وی با بیان اینکه مقررات محدودکننده در ایران دومین مانع در مسیر این واردات است گفت: وجود برخی مقررات دست و پا گیر داخلی، باعث کاهش و در نهایت توقف ورود دام پای‌پروار به کشور شده است. مثلا در سال ۱۴۰۲ با استدلال به شیوع تب برفکی در مناطقی در پاکستان، خروج گوساله‌های پاکستانی از سیستان و بلوچستان ممنوع شده بود.
این کارشناس مسائل جنوب آسیا با اشاره به اینکه این مسئله خود منجر به قاچاق دام پاکستانی از این استان به سراسر کشور، بدون وجود هیچگونه نظارت دامپزشکی شد، تصریح کرد: مسئله‌ای که می‌توانست منجر به یک فاجعه دامی بزرگ در کشور و ابتلای بخش بزرگی از دام سنگین کشور به انواع مختلف امراض دامی شود و این تجربه خطرناک ثابت کرد که خطر تب برفکی در مرحله ورود به مرز و قرطینه‌سازی کاملا قابل کنترل و پیشگیری است؛ زیرا به رغم قاچاق گسترده گوساله پاکستانی به مناطق شمالی و مرکزی، خوشبختانه شیوع تب برفکی گزارش نشد.
عباسیان در پایان گفت: لذا برای ارتقای امنیت غذایی کشور و کاهش هزینه‌های وارداتی، توجه ویژه به تسهیل ورود دام پای‌پروار یا دام کشتاری از همسایه شرقی کشور ضروری است. این عمل ضمن تنوع‌بخشی به بازار داخلی، می‌تواند هزینه‌های دامپروران ایرانی برای تولید گوشت را کاهش دهد و تسکینی بر اوضاع اقتصادی دشوار آنان باشد.
