خاموشی‌های امسال تصادفی نبودند/ بحران واقعی برق شروع شد
تابستان امسال، خاموشی‌های پیاپی در شهرهای مختلف تنها «لحظه‌ای از تاریکی» نبودند؛ بلکه نشانه‌ای روشن از ناترازی خطرناک در شبکه انرژی کشور به شمار می‌روند. کارشناسان می‌گویند مشکل از تولید صرف نیست؛ بلکه از ساختارهای مدیریتی و نحوه توزیع و بهره‌برداری از منابع ناشی می‌شود.
- راندمان نیروگاه‌های حرارتی ایران هنوز زیر ۴۰ درصد است؛ یعنی بیش از نیمی از انرژی سوخت‌ها به گرما بدل می‌شود و در مدار مصرف قرار نمی‌گیرد.
- حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از برق تولیدی در مسیر شبکه توزیع تلف می‌شود، عددی که حتی با کاهش تدریجی در دهه اخیر، هنوز بسیار بالاتر از میانگین جهانی (۷ درصد) است.
- کارشناسان دو دسته‌اند: گروهی رشد مصرف خانگی و صنعتی را مقصر می‌دانند و گروهی هدررفت شبکه و عدم مدیریت بار را عامل اصلی؛ اما ترکیب این دو به همراه ضعف‌های مدیریتی، تصویر کامل ناترازی است.
به‌رغم کاهش تلفات، بحران هنوز پابرجاست؛ طرح‌های هوشمندسازی شبکه، تعمیرات نیروگاه‌های فرسوده و مدیریت مصرف سه ستون اصلی برنامه‌ای است که وزارت نیرو در دست اجرا دارد، اما سرعت بهبود پایین است.
- سطح فنی: نیروگاه‌های حرارتی ایران، متوسط راندمان ۳۷٪ دارند؛ در حالی که توربین‌های نسل جدید دنیا با راندمان ۵۶٪ کار می‌کنند.
- بعد مدیریتی: نبود سامانه هوشمند پاسخ‌گویی به مصرف (Demand Response) موجب اتلاف گسترده ظرفیت‌ها در پیک تابستان شده است.
- تلفات شبکه: از سال ۱۳۹۳ تاکنون، تلفات انتقال از ۱۵٪ به حدود ۱۰٪ رسیده ولی نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در سیستم انتقال فوق‌پرتوان دارد.
- راه‌حل جایگزین: کاهش فقط ۱٪ از تلفات شبکه معادل ساخت یک نیروگاه ۴۰۰ مگاواتی جدید است؛ بنابراین بهره‌وری به‌اندازه توسعه زیرساخت، تاثیرگذارد.
- افق ۱۴۰۵: اگر بهره‌وری و سیستم پاسخ به مصرف در سطح خانگی و صنعتی اجرا شود، ایران می‌تواند بدون ساخت نیروگاه جدید، ۳٪ دیگر از کمبود برق را جبران کند.
