افشاگری تکاندهنده: بورس انرژی، بازار سیاه رسمی گاز را رسمیت بخشید؟
محدودیت و تبعیض در توزیع گاز، رقابتپذیری صنعت فولاد را به خطر انداخته است.
مهدی محمدی، رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد آلیاژی، در یادداشتی تفصیلی به واکاوی ریشههای تبعیض در مدیریت محدودیتهای گاز و گرانفروشی این انرژی حیاتی به صنعت فولاد کشور پرداخته است. وی ضمن هشدار نسبت به عواقب سوء این اقدامات، خواستار اصلاح فوری رویههای جاری از سوی دولت شده است.
انتقاد از تبدیل بورس انرژی به «بازار سیاه رسمی گاز»
محمدی با اشاره به سازوکار فعلی عرضه گاز طبیعی در بورس انرژی تحت عنوان «گواهی صرفهجویی گاز اوج»، بیان کرد که این مسیر به تنها راه دسترسی بسیاری از مشترکان صنعتی به گاز در ماههای اوج مصرف (آبان تا اسفند) تبدیل شده است. به اعتقاد وی، این سازوکار نه تنها اهداف اولیه خود را محقق نساخته، بلکه عملاً بورس انرژی را به یک «بازار سیاه رسمی گاز» برای صنایع فولادی بدل کرده است. وی همچنین از عدم رعایت انصاف و عدالت در مدیریت توزیع گاز بین صنایع در استانهای مختلف کشور انتقاد کرد.
گرانفروشی سهبرابری گاز و تضعیف رقابتپذیری صنعت فولاد
بررسی آمارهای معاملات گاز طبیعی در بورس انرژی از ابتدای سال جاری تا اول دیماه نشان میدهد که حدود ۷۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در قالب گواهی صرفهجویی گاز اوج، با قیمت میانگین موزون ۱۷ هزار و ۷۳۰ تومان به ازای هر مترمکعب معامله شده است. با احتساب مالیات بر ارزش افزوده و هزینه انتقال، بهای تمامشده این گاز برای مشترکان صنعتی به ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان به ازای هر مترمکعب میرسد.
این در حالی است که نرخ گاز مصرفی شرکتهای فولادی در نیمه نخست سال جاری حدود ۷ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. این اختلاف فاحش، به معنای گرانفروشی گاز طبیعی با قیمتی تقریباً سه برابر نرخهای مصوب نیمه اول سال است.
مقایسه با نرخهای جهانی
محمدی با اشاره به عمق فاجعه، این ارقام را با قیمتهای جهانی گاز طبیعی مقایسه کرد. با در نظر گرفتن نرخ ارز مبادلهای (معادل ۶۹ هزار و ۴۹۸ تومان)، قیمت گاز در قالب گواهی صرفهجویی گاز اوج به حدود ۳۲ سنت به ازای هر مترمکعب رسیده است. این نرخ چندین برابر قیمت گاز تحویلی به صنایع در کشورهای رقیب از جمله قطر، روسیه، امارات متحده عربی، عمان، قزاقستان، عربستان سعودی و حتی ایالات متحده آمریکا است. تحمیل چنین هزینهای، قدرت رقابتپذیری فولاد ایران را در بازارهای جهانی به شدت سرکوب کرده و بحران جاری در این صنعت را تشدید میکند.
فشار کمرشکن بر پیکره نحیف صنعت فولاد
رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد آلیاژی تاکید کرد که امروز سهم گاز و برق از بهای تمامشده فولادسازان بورسی که در نیمه نخست امسال به اعداد بیسابقه ۲۰ تا ۳۲ درصد رسیده بود، با این گرانفروشی گاز در بورس انرژی، فشاری کمرشکن را بر پیکر نحیف صنعت فولاد کشور وارد میآورد. این صنعت در دوره چهار و نیم ساله منتهی به شهریور امسال، تولید ۳۱.۲ میلیون تن فولاد به ارزش تقریبی ۱۵.۴ میلیارد دلار را صرفاً به دلیل محدودیتهای برق و گاز از دست داده است و دیگر تابآوری در برابر این گرانفروشی آشکار را ندارد. وی هشدار داد که فشار بیشتر به این صنعت، موجودیت آن را با تهدید مواجه ساخته و بیم آن میرود که اقتصاد کشور در نتیجه این فشارها به کارخانجات فولادی، متحمل خسارتهای بزرگ و غیرقابل جبران شود.
تبعیض آشکار در توزیع گاز صنایع در استانهای مختلف
محمدی به مسئله مهم دیگری نیز اشاره کرد: تفاوت آشکار و شدید بین میزان محدودیتهای مصرف گاز شرکتهای فولادی در استانهای مختلف کشور. وی توضیح داد که در حالی که فولادسازان مستقر در برخی استانها (نظیر استانهای مرکزی کشور) با محدودیت شدید مصرف گاز روبرو هستند و خرید گواهی صرفهجویی گاز اوج با سه برابر قیمت تنها راه آنها برای تأمین بخشی از نیازشان به گاز طبیعی است، محدودیتها در برخی استانها (نظیر استانهای جنوبی) به مراتب کمتر است و برخی از شرکتهای فولادی مستقر در این استانها، گاز طبیعی را با همان نرخ مصوب حدود ۷ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر مترمکعب دریافت میکنند.
به گفته وی، این وضعیت نشان میدهد که در مدیریت توزیع گاز بین صنایع در فصل سرد سال، متأسفانه اصل انصاف و عدالت رعایت نمیشود و این تبعیض، بسیاری از شرکتهای فولادی کشور را با مشکلات متعدد و افزایش شدید هزینهها مواجه ساخته است.
چهار اقدام مورد انتظار از دولت
با توجه به مطالب شرح داده شده، انجمن تولیدکنندگان فولاد آلیاژی از دولت چهار اقدام فوری و اساسی را انتظار دارد:
- طبق وعدههای دولت، سریعاً نسبت به رفع محدودیتهای گاز صنایع اقدام گردد.
- با توجه به ماهیت استراتژیک تولیدکنندگان فولاد آلیاژی که محصولاتی خاص، استراتژیک، با ارزش افزوده بالا و غیرقابل جایگزین تولید میکنند، این واحدها به هیچ عنوان نباید مشمول محدودیتهای مصرف انرژی یا اجبار به خرید گاز با نرخهای نجومی در بورس انرژی شوند.
- در صورتی که بر اساس رویهها، معامله گواهی صرفهجویی گاز اوج در بورس انرژی اجتنابناپذیر است، قیمت پایه و مکانیسم عرضه به گونهای اصلاح شود که نرخهای معاملات در این بازار، منطقی، عادلانه و تضمینکننده حفظ مزیتهای رقابتی صنعت فولاد کشور باشد.
- ضروری است که در مدیریت توزیع گاز بین صنایع در استانهای مختلف کشور و نرخ گاز آنها، اصل عدالت، انصاف و برابری فرصتها رعایت شود.
