۱۵ سال تحریم؛ ایران روی لبه پرتگاه!
فقر مطلق در ایران به دلیل تحریم، سوءمدیریت، تورم، کاهش قدرت خرید و بیکاری بیداد میکند.
تهران - گزارشهای رسمی و تحلیلی نشان میدهد فقر مطلق در ایران طی 15 سال گذشته روند افزایشی قابل توجهی داشته و بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
رشد فقر مطلق و افزایش جمعیت زیر خط فقر
مطالعات اخیر حاکی از آن است که تعداد افرادی که با کمتر از ۲ دلار در روز زندگی میکنند، در ۱۵ سال اخیر افزایش یافته است. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نرخ فقر مطلق در سال ۱۳۸۹ حدود ۲۵ درصد بوده که این روند به تدریج افزایش یافته و در سال ۱۴۰۳ به ۴۴ درصد رسیده است. این روند افزایشی، خط فقر را نیز جابجا کرده و تعداد بیشتری از مردم را به زیر این خط کشانده است. جمعیت زیر خط فقر از ۹ میلیون نفر در سال ۱۳۸۵ به ۲۵ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
تغییرات معیشتی در یک دهه
تحلیلها نشان میدهد در مقایسه با ۱۵ سال پیش، وضعیت اقتصادی و رفاهی جامعه دستخوش تغییرات اساسی شده است. در سال ۱۳۸۹، با نرخ تورم حدود ۱۲ درصد، اکثریت جامعه در طبقه متوسط قرار داشتند و سطح رفاه قابل قبولی را تجربه میکردند. اما امروز، نرخ تورم بالا، قدرت خرید مردم را کاهش داده و بسیاری را با طعم فقر آشنا کرده است. هزینههای مسکن افزایش یافته و بسیاری از خانوارها مجبور به سکونت در مسکنهای کوچکتر یا مناطق حاشیهای شدهاند. همچنین، بخش بیشتری از درآمد خانوارها صرف تامین غذا شده، اما میزان دریافت کالری مصرفی سرانه در این سالها کاهش یافته است.
تاثیر تحریمها و سوءمدیریت بر اقتصاد
تحریمهای اقتصادی، به ویژه تحریمهای هستهای که از سال ۱۳۸۵ آغاز شد، نقش مهمی در محدود کردن صادرات نفت و ایجاد چالش در ورود ارز به کشور داشته است. این محدودیتها هزینههای مضاعفی را بر کشور تحمیل کرده و منجر به شتاب در روند افزایش قیمتها شده است. علاوه بر تحریمها، مسائلی چون فساد و سوءمدیریت نیز در تشدید مشکلات اقتصادی دخیل بودهاند. همهگیری کرونا نیز تاثیرات منفی خود را بر اقتصاد گذاشت، اما به نظر میرسد عمده خسارات اقتصادی ناشی از تحریمها بوده است.
رشد نرخ بیکاری و مفهوم شاغلان فقیر
نرخ بیکاری در ۱۵ سال گذشته تا حدودی بهبود یافته است، اما این کاهش تا حد زیادی به دلیل کاهش مشارکت اقتصادی جمعیت و ناامیدی بخشی از بیکاران از یافتن شغل است. همچنین، افزایش سهم اشتغال در بخش خدمات نشاندهنده تغییرات ساختاری در بازار کار و رواج مشاغل غیررسمی با امنیت شغلی پایین است. در این دوره، مفهوم "شاغلان فقیر" پررنگتر شده است، به این معنی که با وجود اشتغال، درآمد افراد کفاف تامین هزینهها و استانداردهای رفاهی را نمیدهد.
تاثیر فقر بر آموزش و بهداشت
افزایش فقر به طور طبیعی بر بخشهای آموزش و بهداشت نیز تاثیر گذاشته است. سهم هزینههای آموزش از کل هزینههای خانوار کاهش یافته و تعداد افراد بازمانده از تحصیل با رشد قابل توجهی مواجه شده است. در بخش بهداشت و درمان نیز، گروههای کمدرآمد تنها به خدمات ضروری بسنده کرده و بسیاری از خدمات، مانند دندانپزشکی، از اولویتهای هزینهای آنها خارج شده است. این وضعیت به همراه افزایش جمعیت حاشیهنشین، نشاندهنده تشدید مشکلات اجتماعی و اقتصادی در جامعه است.
