هوش مصنوعی: همزیستی مسالمت‌آمیز یا مهاجرت اجباری شغلی؟
هوش مصنوعی آینده بازار کار ایران را متحول می‌کند و نیازمند آموزش مهارت‌های نوین، نرم و سخت است.
بازار کار جهانی در آستانه تحولی بنیادین با ورود هوش مصنوعی قرار دارد؛ تحولی که مشاغل سنتی را دگرگون کرده و نیازمند سازگاری سریع با مهارت‌های نوین است.
موج جدید تغییر در مشاغل
تحولات شگرف ناشی از هوش مصنوعی، ساختار بازار کار را تحت فشاری بی‌سابقه قرار داده است. این فشار نه تنها با حذف وظایف تکراری، بلکه با تغییر عمیق انتظارات کارفرمایان از نیروی کار انسانی همراه است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در ۵ سال آینده، حدود ۹۲ میلیون شغل حذف و ۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد خواهد شد. همچنین، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰، حدود ۴۰ درصد از مهارت‌های فعلی کارگران منسوخ شود. این دگرگونی، مهاجرت اجباری استعدادها به سمت حوزه‌هایی را ایجاب می‌کند که ماشین‌ها هنوز در آن‌ها ناکارآمد هستند.
مشاغل در معرض بیشترین آسیب
مشاغلی که ماهیت آن‌ها کاملاً در چارچوب داده‌های قابل پیش‌بینی تعریف می‌شود، بیشترین آسیب را از این تغییرات خواهند دید. در این میان، حسابداری سطح پایه، ورود داده‌ها، پشتیبانی مشتریان در مرحله اول تماس، تولید محتوای ساده، و حتی بخش‌هایی از برنامه‌نویسی کدهای روتین و تحلیل‌های حقوقی مقدماتی، از جمله مشاغلی هستند که با خطر حذف یا دگرگونی عمده روبرو هستند.
تغییر انتظارات کارفرمایان و نیاز به ارتقاء مهارت
کارفرمایان امروزه به دنبال راه‌حل‌هایی هستند که با هزینه کمتر و سرعت بیشتر ارائه شوند. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۷، حدود ۶۰ درصد از ۱۰ کارگر نیازمند افزایش مهارت و آموزش مجدد باشند. این امر، فارغ‌التحصیلان و نیروی کار فعلی را در مقابل دوراهی مهمی قرار می‌دهد: ارتقاء مهارت‌ها یا مواجهه با خطر منسوخ شدن.
چالش‌های آموزشی در ایران
آینده بازار کار نیازمند همزیستی فعال با ابزارهای نوین است، اما زیرساخت‌های آموزشی کشور در پذیرش این تحول با چالش‌های جدی مواجه است. آمارهای موجود نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال ایران فاقد تحصیلات متوسطه دوم هستند، که این امر حاکی از کاهش دسترسی به آموزش و بهره‌مندی ناکافی از آن است. فقر مهارتی ناشی از کمبود کیفیت آموزش‌ها و مخاطرات سیستمی و سیاسی، وضعیت نظام آموزشی ایران را در سطح جهانی در رتبه ۱۳۶ قرار داده است. این چالش‌های ساختاری، سرعت و وسعت لازم برای آموزش مجدد نیروی کار را تهدید می‌کند.
آینده مشاغل: ترکیبی از مهارت‌های سخت و نرم
مشاغل آینده در تقاطع مهارت‌های سخت دیجیتال (مانند Prompt Engineering و مدیریت مدل‌های AI) و مهارت‌های نرم انسانی (مانند رهبری اخلاقی، همدلی در خدمات پیچیده و حل مسئله‌های چندوجهی) شکل خواهند گرفت. هوش مصنوعی یادآوری می‌کند که ارزشمندترین سرمایه در بازار کار، مهارت‌هایی است که غیرقابل کدنویسی هستند؛ قابلیت تفکر مستقل، یادگیری مستمر و توانایی رهبری در میان عدم قطعیت‌ها، از جمله این مهارت‌ها محسوب می‌شوند.
