شفافیت سفته: تله حقوقی کارفرمایان در راه است!
سفته سفید امضا ریسک شغلی کارگران را افزایش میدهد؛ضرورت قرارداد کتبی برای شفافیت روابط کار
اخذ سفته ضمانت از کارگران منوط به رعایت تشریفات قانونی است؛ سفته سفید امضا، کارگر را در معرض ریسک قرار میدهد.
ضرورت شفافیت در سفته ضمانت
در عرصه روابط کار، اخذ سفته ضمانت از سوی کارفرمایان به رویهای رایج تبدیل شده است. کارجویان، به دلیل نیاز مبرم به اشتغال، اغلب ناگزیر به پذیرش این شرط هستند، اما ماهیت اسناد تجاری مانند سفته، نگرانیهای حقوقی قابل توجهی را برای کارگران پدید میآورد. وحید حاجیزاده، کارشناس روابط کار، ضمن تشریح الزامات قانونی، تأکید دارد که این اقدام، در صورت رعایت تشریفات لازم از سوی کارفرما، منع قانونی ندارد.
خطرات سفته سفید امضا
صریحترین توصیه حقوقی در این زمینه، اجتناب از صدور سفته به صورت «سفید امضا» است. سفته سفید امضا، سندی است که در آن مبلغ، تاریخ سررسید یا مشخصات گیرنده خالی گذاشته شده باشد. این وضعیت به کارفرما امکان میدهد تا در صورت بروز هرگونه اختلاف، حتی اگر سفته صرفاً بابت حسن انجام کار باشد، مبلغ دلخواه خود را تعیین کرده و آن را وصول کند، زیرا کارگر در زمان امضا، تعهد مالی کلی را پذیرفته است.
الزام حقوقی شفافیت در سفته
از منظر حقوقی، سفته بدون قید ضمانت، صرفاً یک سند تجاری با قابلیت وصول است. برای آنکه سفته محدود به یک ضمانت خاص باشد، شفافیت کامل در متن آن و ارتباط آن با قرارداد اصلی ضروری است. لازم است قید شود که سفته دقیقاً برای تأمین چه تعهدی صادر شده است؛ مواردی چون ضمانت حسن انجام کار، تضمین تعهدات منع رقابت پس از قطع همکاری، یا تضمین حفاظت از اسرار و اطلاعات محرمانه شرکت، از جمله دلایل رایج صدور سفته هستند. شفافیت در این زمینه یک ارزش نیست، بلکه یک الزام حقوقی است.
اهمیت قرارداد کتبی
با وجود اینکه قانون کار قرارداد شفاهی را به رسمیت میشناسد، حاجیزاده تأکید دارد که در مواردی که سفته رد و بدل میشود، حتماً باید یک قرارداد کتبی تنظیم شود. این قرارداد کتبی باید شامل بندی باشد که صراحتاً به ارائه سفته و حدود و ثغور آن اشاره کند. این اقدام، تنها راهکار عملی برای مستندسازی شرایط سفته و جلوگیری از ادعاهای بعدی کارفرما مبنی بر بدهی نقدی است.
پنج توصیه عملیاتی برای کارگران
برای کارمندانی که ناچار به ارائه سفته هستند، حاجیزاده پنج توصیه عملیاتی را به عنوان خطوط دفاعی حقوقی معرفی میکند تا در صورت بروز مشکل، حق کارگر تضییع نشود:
- ثبت دقیق مشخصات گیرنده: اطمینان حاصل کنید که نام کامل و مشخصات حقوقی کارفرما (شرکت) به عنوان «دارنده سفته» در سند درج شده باشد.
- تکمیل کامل سفته: هرگز سفته را بدون قید مبلغ، تاریخ و مهمتر از همه، علت صدور امضا نکنید. خالی ماندن این فیلدها به کارفرما اجازه میدهد تا سفته را به سندی برای مطالبه هر مبلغی تبدیل کند.
- نگهداری ته برگ و رسید: در صورت تحویل سفته، ته برگ آن باید همیشه نزد شما باقی بماند و در صورت عدم ذکر در قرارداد، رسید رسمی تحویل سفته از کارفرما اخذ گردد. ته برگ سند اصلی شما در اثبات اینکه سفته فقط «بابت ضمانت» بوده، محسوب میشود.
- نسخه پشتیبان امضا شده: پس از تکمیل سفته و امضا از سوی هر دو طرف، کارمند باید یک کپی کامل از سفته اخذ کرده و از کارفرما بخواهد که آن کپی را نیز امضا و مهر نماید. این کپی، سند محکمی در زمان طرح دعوی یا استرداد سفته فراهم میآورد.
سفته ضمانت ابزاری پرخطر اما گاه ضروری در فرآیند استخدام است. حقوق کارگر در گرو آن است که به جای پذیرش عرفهای مبهم، بر اجرای دقیق تشریفات حقوقی تأکید نماید. تأکید مستمر بر شفافیت کامل و مکتوبسازی تمامی تعهدات، کلید حفظ امنیت شغلی و مالی کارمند در برابر این سند تجاری است.
