سونامی طلا و ارز: آیا سرکوب قیمتها آغاز میشود؟
نوسانات بازار طلا، سکه، ارز و بیتکوین تحت تاثیر انتظارات تورمی و کسری بودجه
نوسانات شدید در بازارهای طلا، سکه و ارز؛ کلاف سردرگم انتظارات تورمی
بیقراری بازار در آستانه زمستان
بازار طلا، سکه و ارز در نخستین روزهای آذرماه شاهد بیثباتی قابل توجهی بوده است. این جهش قیمتی تنها محدود به اعداد و ارقام نیست، بلکه تغییرات ناگهانی در انتظارات، جریان نقدینگی، رفتار معاملهگران و فشارهای بیرونی نیز در آن نقش داشته است.
سکه، طلا و دلار در اوج اضطراب
در این میان، قیمت سکه تا ۱۲۶ میلیون تومان، طلای ۱۸ عیار تا ۱۲ میلیون تومان و دلار در تهران تا ۱۱۸ هزار تومان افزایش یافت. همزمان، قیمت تتر نیز به نزدیکی ۱۲۰ هزار تومان رسید که نشاندهنده همگرایی این سه بازار موازی در نقطهای مشترک است: نقطه اضطراب.
ریشههای خارجی و داخلی نوسانات
ریشهیابی این موج جدید قیمتها، از یک عامل خارجی آغاز شد: سقوط سنگین بیتکوین که فضای جهانی ریسک را برهم زد و موجی از نااطمینانی را به بازارهای مالی ارسال کرد. در اقتصاد ایران، اینگونه تکانهها به جای فرار سرمایه از داراییهای پرریسک، منجر به جهش انتظارات تورمی و هجوم به بازار ارز و طلا میشود.
نقش پررنگ عوامل داخلی در آشفتگی بازار
عوامل داخلی نیز نقش پررنگتری در این وضعیت ایفا میکنند. آذرماه به طور سنتی ماهی است که تقاضای فصلی برای ارز به دلیل تسویههای تجاری، سفرهای خارجی و نیازهای پایان سال شرکتها افزایش مییابد. امسال، این تقاضای فصلی با کمعمق شدن معاملات رسمی و فاصله عمیق نرخهای دولتی و آزاد همزمان شد که این شکاف، عملاً زمینه را برای نرخسازی در بازار غیررسمی فراهم کرد.
موتورهای محرک بازار طلا
بازار طلا نیز با دو موتور محرک مواجه شد؛ طلای جهانی که طی روزهای اخیر روندی صعودی داشته و انتظارات داخلی که با شتاب متورم شده است. افزایش قیمت جهانی در شرایط بیثباتی دلار داخلی، مانند ضربه دوم عمل کرد و باعث جهش ناگهانی تقاضای خرید طلا و سکه در بازار داخلی شد. این هجوم تقاضا، فاصله قیمت سکه با ارزش ذاتی آن را بیشتر کرد و نرخها را از مسیر منطقی خارج ساخت.
واکنش بانک مرکزی و انتظارات کارشناسان
بانک مرکزی در واکنش به این وضعیت، تصمیم به برگزاری حراج و پیشفروش سکه گرفته است؛ روشی که همواره برای مهار تقاضای هیجانی در زمان فعال شدن انتظارات تورمی به کار میرود. به گفته کارشناسان اقتصادی، تزریق سکه به بازار زمانی مؤثر است که حجم کافی داشته باشد و به سرعت اجرا شود، در غیر این صورت تنها یک سیگنال روانی کوتاهمدت ایجاد میکند.
مدیریت پیچیده بازار ارز
مدیریت بازار ارز اما پیچیدهتر است. تا زمانی که شکاف نرخ رسمی و آزاد پابرجا باشد، تقاضای سفتهبازانه از میان نمیرود. کارشناسان معتقدند تنها راه واقعی آرامسازی بازار ارز، افزایش عمق عرضه واقعی اسکناس، کوتاه کردن دست دلالان حاشیهای و شفافسازی جریان حوالهها است. بازار ارز با دستور آرام نمیشود؛ باید اطمینان حاصل شود که بانک مرکزی قصد مداخله مؤثر دارد و جریان عرضه پایدار است، در غیر این صورت، هر شوک خارجی یا تغییر کوچک در اخبار سیاسی میتواند دوباره انتظارات را شعلهور کند.
کسری بودجه؛ زمزمه همیشگی
در کنار تمام این عوامل، موضوعی که همیشه در چنین جهشهایی مطرح میشود، بحث جبران کسری بودجه است. گرچه نمیتوان تنها با این فرض بازار را تحلیل کرد، اما بیتردید زمانی که سیاست مالی شفاف نیست و کسری بودجه مزمن به اقتصاد فشار میآورد، هر موج افزایشی به این فرضیه دامن میزند و بخشی از جامعه آن را جدی میگیرد.
پازل نوسانات
در مجموع، افزایش اخیر قیمتها حاصل کنار هم قرار گرفتن چند قطعه از یک پازل است: تکانه جهانی بیتکوین، رشد قیمت اونس، تقاضای فصلی ارز در آذر، شکاف بزرگ نرخها، کمبود عمق معاملات رسمی، هجوم پولهای سرگردان به طلا و سکه، و بازگشت انتظارات تورمی. تا زمانی که این مجموعه عوامل کنار هم عمل میکنند، بازار همچنان مستعد جهشهای سریع خواهد بود؛ جهشهایی که شروعشان ناگهانی است اما پایانشان همیشه کندتر و پرهزینهتر.
