فاجعه در راه است: 40 درصد ایرانیان در خطر نابودی!

رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با هشدار نسبت به گسترش پدیده فرونشست در سراسر ایران، از افزایش سه برابری نرخ فرونشست در جنوب تهران طی دو سال اخیر خبر داد.

فرونشست؛ تهدیدی فراگیر در سراسر کشور

علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در تشریح وضعیت فرونشست زمین در ایران، اظهار داشت: پدیده فرونشست با سرعتی فزاینده در تمامی پهنه سرزمینی ایران در حال گسترش است. بر اساس آخرین آمارهای مستند، این پدیده در تمامی استان‌های کشور مشاهده و اثبات شده و وسعت پهنه‌های فرونشستی به طور مستمر رو به افزایش است. تنها استان گیلان در حال حاضر علائم هشداردهنده‌ای از این پدیده را نشان نمی‌دهد، اما پیش‌بینی می‌شود طی یکی دو سال آینده این استان نیز درگیر فرونشست شود.

خراسان رضوی در صدر بحران فرونشست

وی با اشاره به وضعیت نامطلوب برخی استان‌ها، خراسان رضوی را در صدر این فهرست معرفی کرد. بیت‌اللهی افزود: متأسفانه این استان با حدود 25 پهنه پراکنده فرونشستی، کلان‌شهر مشهد و سایر شهرهای استان را تحت تأثیر قرار داده و وضعیت نامطلوب‌تری نسبت به بسیاری از استان‌های دیگر دارد. پس از خراسان رضوی، استان‌های کرمان، فارس، اصفهان و تهران در رده‌های بعدی قرار دارند.

افزایش سه برابری فرونشست در جنوب تهران

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تأکید بر نتایج آخرین مطالعه خود، گفت: متأسفانه طی دو سال اخیر، نرخ فرونشست در جنوب تهران حدود سه برابر افزایش یافته است. وی توضیح داد که علت این امر، تغییر کاربری برخی چاه‌ها از مصارف غیرشرب (صنعتی یا کشاورزی) به تأمین آب شرب در منطقه 18 تهران بوده است. پمپاژ مستمر و شبانه‌روزی آب شرب، فشار مضاعفی بر سفره‌های زیرزمینی وارد کرده و منجر به تشدید فرونشست در این کانون جمعیتی شده است.

ارتباط فرونشست با الگوی مصرف آب در کانون‌های جمعیتی

بیت‌اللهی با بیان اینکه دلیل اصلی فرونشست، برداشت بی‌رویه آب، به‌ویژه در بخش کشاورزی است، به یک استثنای مهم در کانون‌های جمعیتی متراکم اشاره کرد. وی تشریح کرد: در این مناطق، عمده مصرف آب به آب شرب و بهداشت اختصاص دارد. تأمین آب شرب شهرهای بزرگی مانند تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و کرمان، با افزایش نرخ فرونشست در همان مناطق همبستگی دارد. این بدان معناست که فشار برای تأمین آب شرب، برداشت مداوم از آبخوان‌ها را تشدید کرده و فرونشست را تسریع می‌بخشد.

وضعیت مشابه در اصفهان و مشهد؛ گسترش فرونشست تا حریم حرم

این مقام مسئول با بیان اینکه وضعیت مشابهی در اصفهان و مشهد نیز حاکم است، به گستردگی پدیده فرونشست در مشهد اشاره کرد. وی افزود: لبه خط فرونشست در مشهد تا محدوده حرم مطهر کشیده شده و با توسعه خطی شهر، این پهنه به مرکز ثقل آن گسترش یافته است. این روند نشان‌دهنده شدت بحران در این شهرها است.

سیاست‌های جمعیتی؛ عاملی در تشدید فرونشست

بیت‌اللهی با تأکید بر ارتباط این تحولات با سیاست‌های جمعیتی و تمرکز جمعیت، بیان کرد: تمرکز بیش از حد جمعیت در حدود 10 نقطه اصلی کشور، که حدود 40 درصد جمعیت ایران را در خود جای داده‌اند، فشار مضاعفی بر پهنه سرزمینی این مناطق وارد می‌کند. تأمین نیازهای غذایی و مصرفی این جمعیت از مناطق پیرامونی، منجر به استخراج حداکثری ظرفیت آبی در این نقاط شده، در حالی که بسیاری از مناطق دیگر کشور با ظرفیت‌های دست‌نخورده باقی مانده‌اند.

مدیریت یکپارچه؛ راهکار مقابله با بحران

وی با اشاره به روندهای جمعیتی و مهاجرتی، پیش‌بینی کرد که تا سال 1430 جمعیت دست‌کم 6 استان کشور کاهش خواهد یافت، در حالی که کرج و تهران بیشترین انباشت جمعیت را تجربه خواهند کرد. بیت‌اللهی تأکید کرد: ما با یک پدیده چندوجهی روبرو هستیم که نیاز به یک سیستم مدیریت کارآمد، یکپارچه و هماهنگ دارد. مدیریتی که بتواند ضمن بهره‌گیری از ظرفیت‌های چهار فصل کشور، این پدیده را به صورت علمی و هوشمندانه کنترل کند.

اقدامات دولتی و ضرورت اجرای مؤثر

رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با اشاره به تصویب ایجاد «ستاد ملی فرونشست»، ابراز داشت که اقدامات آغاز شده در دولت، هنوز به سطح میدانی و اقدام مؤثر و ملموسی که متناسب با ابعاد بحران باشد، نرسیده است. وی با انتقاد از مکان‌یابی طرح‌های آب‌بر در مناطق بحران‌زده، فقدان ضوابط و مقررات مؤثر در این زمینه را یک چالش جدی دانست و خواستار تدوین و اجرای حداقل‌ها، از جمله ممنوعیت استقرار صنایع آب‌بر در مناطق با نرخ فرونشست بالا شد.

ضرورت اقدام همه‌جانبه و سیستماتیک

بیت‌اللهی در پایان، بر ضرورت یک اقدام همه‌جانبه و سیستماتیک در حوزه‌های مختلف از جمله مکان‌یابی طرح‌ها، توسعه شهرها، حفر چاه‌ها، نوع کشاورزی و شیوه‌های آبیاری، و به‌ویژه در حوزه آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی و تخصصی تأکید کرد. وی خاطرنشان کرد که تنها از طریق چنین رویکرد جامع و هماهنگی است که می‌توان خطرات ناشی از پدیده فرونشست را کاهش داد و آن را تا حد امکان کنترل کرد.