یارانه نقدی حذف می‌شود؟ شوک بزرگ دولت در بودجه 1405؛ کالابرگ جایگزین می‌شود؟
بودجه ۱۴۰۵ با هدف عدالت اقتصادی، یارانه و ارز ترجیحی را به سمت پرداخت هدفمند و کالابرگ هدایت می‌کند تا با گرانی مقابله شود.
بخشنامه بودجه سال 1405 کل کشور از تمرکز ویژه دولت بر بازنگری سازوکار پرداخت یارانه‌ها و انطباق آن با نظام ارزی جدید خبر می‌دهد.
پیشنهاد اصلاح فرایند ارز ترجیحی در بودجه 1405؛ آغاز دوران جدید عدالت اقتصادی یا موج تازه گرانی؟
در متن بخشنامه بودجه سال 1405 تأکید شده است که سیاست‌های حمایتی گذشته دولت، به‌ویژه در قالب ارز ترجیحی و حمایت‌های غیرمستقیم، با وجود هزینه‌های سنگین، نتوانسته است اهداف عدالت اجتماعی و بهبود معیشت دهک‌های پایین را به طور کامل محقق کند. بر این اساس، اصلاح تدریجی و هدفمند نظام یارانه‌ها در دستور کار بودجه سال آینده قرار گرفته است.
گذار از پرداخت‌های عمومی به حمایت‌های «هدفمند»
بر اساس راهبردهای پیشنهادی دولت، نظام جدید پرداخت یارانه بر محور حمایت مستقیم از خانوارهای واجد شرایط استوار خواهد بود. این تغییر به صورت مرحله‌ای اجرا می‌شود تا منابع یارانه‌ای به جای پخش نامتوازن در زنجیره تولید و واردات، مستقیماً به مصرف‌کنندگان برسد. در این چارچوب، یارانه نقدی یا کالابرگ الکترونیکی جایگزین شیوه‌های غیرشفاف حمایت ارزی خواهد شد و دستگاه‌های اجرایی مکلف به ایجاد سامانه‌های هوشمند برای شناسایی دقیق مشمولان هستند.
دیدگاه موافقان: عدالت واقعی از مسیر پرداخت هدفمند
حامیان این تحول معتقدند اصلاح نظام یارانه‌ای می‌تواند به شفافیت در هزینه‌کرد منابع عمومی، جلوگیری از هدررفت منابع و کاهش فساد اقتصادی منجر شود. به باور آنان، پرداخت مستقیم یارانه به خانوارهای هدف، ضمن حفظ معیشت دهک‌های پایین، دولت را از بار مالی ناشی از تثبیت مصنوعی قیمت‌ها و رانت‌های وارداتی رها خواهد کرد. برخی کارشناسان نیز تأکید دارند که دولت با اجرای دقیق سامانه کالابرگ می‌تواند میان اهداف کلان عدالت، کارایی و پایداری بودجه توازن برقرار کند.
دیدگاه منتقدان: خطر اختلال در معیشت و کاهش قدرت خرید
در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند که هرگونه تغییر در شیوه پرداخت یارانه‌ها در شرایط تورمی فعلی، ممکن است به کاهش قدرت خرید طبقات متوسط و پایین منجر شود. به گفته آنها، اگر دولت نتواند زمان‌بندی اصلاح را با پرداخت‌های جبرانی هم‌زمان کند، طبقات آسیب‌پذیر ممکن است در فاصله اجرایی شدن طرح با فشار شدید قیمتی مواجه شوند. منتقدان همچنین بر لزوم تقویت زیرساخت‌های کالابرگ، جلوگیری از خطاهای سیستمی و تأمین مالی پایدار برای پرداخت‌های حمایتی تأکید دارند، چراکه تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که اجرای شتاب‌زده طرح‌های نقدی می‌تواند موجب بی‌اعتمادی عمومی شود.
بودجه 1405 به عنوان نقطه عطفی در بازآرایی نظام یارانه‌ای کشور تلقی می‌شود؛ مسیری که دولت در آن قصد دارد از حمایت‌های غیرمستقیم پرهزینه فاصله گرفته و پرداخت‌های مستقیم، هوشمند و هدفمند را جایگزین کند. به باور ناظران اقتصادی، موفقیت این طرح در گرو طراحی دقیق ابزارهای جبرانی، شفافیت اطلاعات خانوارها و مدیریت تورم احتمالی است؛ مسیری دشوار اما برای بازگشت اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت، اجتناب‌ناپذیر.
