اوراق غیردولتی منفجر شدند! سهم بخش خصوصی در تامین مالی پروژه‌ها سر به فلک کشید
برنامه هفتم پیشرفت با هدف گذار از تامین مالی بانک‌محور به بازار سرمایه، رشد اوراق غیردولتی و جذب سرمایه را با شفافیت در دستور کار قرار داده است.
وزارت امور اقتصادی و دارایی با تکمیل زیرساخت‌های قانونی و اجرایی، گام‌های مؤثری در راستای تبدیل بازار سرمایه به موتور اصلی تأمین مالی بلندمدت کشور برداشته است. در این مسیر، انتشار ۱,۱۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی در سال ۱۴۰۳ و هفت‌ماهه نخست ۱۴۰۴، با ثبت رشد ۴۲ درصدی در اوراق غیردولتی، منابع پایدار، ارزان و قابل پیش‌بینی را برای پروژه‌های توسعه‌ای فراهم کرده است.
گذار از نظام بانک‌محور به بازار سرمایه
بازار سرمایه ایران سال‌ها با کم‌عمقی، وابستگی شدید به نظام بانکی و فقدان ابزارهای متنوع مواجه بود. اتکا به بانک‌ها برای ۸۵ درصد تأمین مالی و سهم ناچیز ۱۵ درصدی بخش خصوصی در بازار اوراق، سرمایه‌گذاری ثابت را تضعیف، هزینه تأمین مالی را افزایش و ریسک نظام بانکی را بالا برده بود. در مقابل، اوراق بدهی و سهام پروژه از اهمیت استراتژیک برخوردارند؛ این ابزارها ضمن کاهش وابستگی به بانک‌ها، امکان تأمین مالی ۵ تا ۲۰ ساله را برای طرح‌های زیرساختی فراهم می‌سازند، نقدینگی سرگردان را به سمت تولید هدایت کرده، ثبات بودجه دولت را تضمین و با شفافیت و بازدهی تضمین‌شده، اعتماد عمومی را تقویت می‌کنند. این سازوکارها تنها راهکار پایدار برای خروج از چرخه تسهیلات کوتاه‌مدت، سرمایه در گردش و رکود سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند.
برنامه هفتم پیشرفت؛ نقشه راه تحول
برنامه هفتم پیشرفت با هدف جبران ضعف تاریخی بازار سرمایه، بند ب ماده ۳ خود را به این حوزه اختصاص داد. در گذشته، فقدان زیرساخت‌های لازم، انتشار اوراق ارزی برای دور زدن تحریم‌ها را غیرممکن و عرضه سهام توسط شرکت‌های پروژه را مختل کرده بود. عدم انگیزه سرمایه‌گذاری منجر به توقف عرضه و افزایش دو برابری هزینه تأمین مالی پروژه‌های ملی نسبت به تسهیلات بانکی شده بود.
تکمیل زیرساخت‌ها و آزاد شدن ظرفیت‌ها
وزارت اقتصاد با تکمیل زیرساخت‌های لازم برای اجرای قانون، زمینه را برای جایگزینی واقعی بانک‌ها با بازار سرمایه فراهم آورد. انتشار اوراق ارزی و ریالی آزاد شد و جذب سرمایه خارجی با کاهش ریسک ارزی پروژه‌ها امکان‌پذیر گردید. همچنین، با راه‌اندازی عرضه عمومی سهام شرکت‌های پروژه سهامی عام، امکان تأمین مالی مستقیم از مردم، کاهش بار دولت و ارتقاء شفافیت فراهم شد.
جذب سرمایه و انگیزه بخشی به بازار
در همین راستا، هیئت پذیرش بورس تهران و فرابورس بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان اوراق را تأیید کرده تا پروژه‌های بزرگ برای ورود به بازار آماده شوند. انگیزه بخشی به سرمایه‌گذاران از طریق تضمین سود و اولویت بودجه، با هدف جذب سرمایه‌گذار خرد، تضمین بازدهی پایدار و ایجاد رقابت با سپرده‌های بانکی پیگیری شده است.
دستاوردهای ملموس و تغییر پارادایم تأمین مالی
نتایج این اقدامات، رشد ۱۴ درصدی کل اوراق و ۴۲ درصدی اوراق غیردولتی را به همراه داشته که نشان‌دهنده پیشرانی بخش خصوصی در تأمین مالی برای اولین بار است. انتشار ۱,۱۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق، حجمی بی‌سابقه در تاریخ بازار سرمایه ایران محسوب می‌شود. رشد ۴۲ درصدی اوراق غیردولتی حاکی از توانایی بخش خصوصی برای رشد مستقل از بانک‌هاست. شورای ملی تأمین مالی نیز ابزارهای ترکیبی نوآورانه‌ای طراحی کرده که نمونه موفق آن، گواهی سپرده کالایی نفت است که پروژه‌های انرژی را بدون نیاز به بودجه دولتی تأمین مالی می‌کند. این دستاوردها تنها اعداد و ارقام نیستند، بلکه نمایانگر تغییر پارادایم تأمین مالی کشور از بانک‌محوری به بازارمحوری، از تسهیلات کوتاه‌مدت به سرمایه‌گذاری بلندمدت و از وابستگی به دولت به مشارکت مردمی هستند.
چشم‌انداز آینده و راهبردهای کلیدی
وزارت اقتصاد با دستیابی به رشد ۴۲ درصدی اوراق غیردولتی و انتشار ۱۱۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق، بازار سرمایه را از حاشیه به قلب اقتصاد کشور هدایت کرده است. این ابزارها به عنوان راه نجات از ناترازی بانکی و کلید تحقق رشد ۸ درصدی برنامه هفتم تلقی می‌شوند. تداوم این مسیر نیازمند انگیزه سرمایه‌گذاری مستمر، کاهش ریسک اعتباری و حمایت قانون‌گذار از رویکرد بازارمحوری است.
