زلزله سرپل‌ذهاب چه رمزی داشت؟ بازسازی فاجعه‌بار یا پنهان‌کاری بزرگ؟
بازسازی سرپل‌ذهاب درگیر پیچیدگی‌های اجتماعی و نیازمند مشارکت مردمی با جلب اعتماد عمومی از طریق رهبران مذهبی است.
مجید جودی، معاون بازسازی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، در نشست تخصصی هشتمین سالگرد زلزله سرپل‌ذهاب با تأکید بر پیچیدگی‌های بازسازی پس از این حادثه، به ابعاد اجتماعی و مدیریتی زلزله سال ۱۳۹۶ پرداخت.
پیچیدگی‌های جغرافیایی و اجتماعی منطقه زلزله‌زده
وی در پژوهشکده سوانح طبیعی عنوان کرد که منطقه زلزله‌زده سرپل‌ذهاب در نقطه‌ای مرزی واقع شده بود که پیش از این، هشت سال جنگ تحمیلی را تجربه کرده بود. بسیاری از مناطق شهری و روستایی که در زلزله آسیب دیدند، در دوران جنگ نیز اشغال و سپس آزاد شده بودند. همچنین، این منطقه محل سکونت اقوام و مذاهب مختلفی از جمله اهل تشیع و اهل تسنن بود که این تنوع، ساختار اجتماعی خاصی را شکل داده بود.
رونق اقتصادی متوقف شده و افزایش جمعیت مستأجر
جودی با اشاره به وضعیت اقتصادی منطقه، بیان کرد که حدود سه تا چهار سال پیش از وقوع زلزله، شهر سرپل‌ذهاب در مسیر تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی مشابه شهر بانه قرار گرفته بود. سیگنال‌های رونق اقتصادی موجب شده بود تا حدود ۵۰ درصد جمعیت منطقه را مستأجران غیربومی تشکیل دهند. با ظهور داعش در عراق و ناامن شدن مرزها، رونق اقتصادی منطقه متوقف شد، اما جمعیتی که برای کار و سرمایه‌گذاری به منطقه آمده بودند، هنوز بازنگشته بودند و این مسئله، شرایط را در زمان زلزله پیچیده‌تر کرد.
چالش‌های بازسازی اجتماعی و اعتماد عمومی
معاون بازسازی بنیاد مسکن تأکید کرد که وقوع زلزله در چنین بستری، بازسازی اجتماعی را بسیار دشوارتر از بازسازی فیزیکی ساخته بود. در روزهای نخست بحران، سرمایه اجتماعی مردم آسیب دید و اعتماد به حاکمیت و دستگاه‌های اجرایی تضعیف شد. حتی در توزیع چادر و اقلام اولیه نیز نارضایتی‌هایی به وجود آمد و فضای رسانه‌ای کشور نیز تحت تأثیر رقابت‌های سیاسی به تنش روانی دامن می‌زد.
راه‌کارهای مشارکت مردمی در بازسازی
جودی خاطرنشان کرد که از آنجا که نیمی از ساکنان منطقه مستأجر بودند و زمین ملکی در اختیار نداشتند، روند حمایت و اسکان آنان با چالش‌های جدی روبه‌رو شد. برای حل این مشکل، بنیاد مسکن از ظرفیت گروه‌های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و تیم‌های ترویجی بهره گرفت تا مردم را در فرآیند بازسازی مشارکت دهد و شیوه‌های جدید بازسازی مشارکتی را در منطقه پیاده کند.
نقش رهبران مذهبی در بازسازی
وی همچنین به همراهی رهبران مذهبی در پیشبرد بازسازی اشاره کرد و گفت: در جریان بازسازی از ظرفیت چهره‌های بانفوذ مذهبی بهره گرفته شد. از جمله امام جمعه پاوه به‌عنوان یکی از شخصیت‌های مورد احترام اهل سنت، نفوذ بالایی در میان مردم داشتند.
اولویت بازسازی اجتماعی و فرهنگی
در پایان، معاون بنیاد مسکن تجربه سرپل‌ذهاب را نشان‌دهنده اهمیت بیشتر بازسازی اجتماعی و فرهنگی در کنار بازسازی کالبدی دانست و تأکید کرد که بدون جلب اعتماد و مشارکت مردم، هیچ برنامه‌ای به نتیجه نخواهد رسید.
