FATF: سلاح تحریم در دستان چه کسانی؟
FATF و تحریم های سازمان ملل در اندیشکده RUSI با موضوع تأمین مالی اشاعه و دیپلماسی تحریم‌ها بررسی و بر نظم مالی بین‌المللی و مرکز اطلاعات مالی ایران تأکید شد.
نویسنده موسسه تحقیقاتی RUSI: گروه ویژه اقدام مالی (FATF) می‌تواند جایگزین اثربخشی برای تحریم‌های ناکارآمد سازمان ملل باشد
ناکامی تحریم‌های سازمان ملل در برابر اراده سیاسی
تحریم‌های سازمان ملل متحد در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. فقدان اجماع بین‌المللی و موانع سیاسی، اثربخشی این ابزار را به شدت تضعیف کرده است. در این میان، گروه ویژه اقدام مالی (FATF) به عنوان یک نهاد استانداردگذار مالی، می‌تواند نقشی کلیدی در اجرای مؤثر تحریم‌های ضد اشاعه ایفا کند.
FATF؛ ابزاری فراتر از استانداردگذاری مالی
آرون آرنولد، پژوهشگر موسسه سلطنتی خدمات متحد (RUSI) و وویچ پاولوس، در مقاله‌ای با عنوان «آیا گروه ویژه اقدام مالی می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل را نجات دهد؟» به بررسی ظرفیت‌های FATF برای تقویت نظام تحریم‌ها پرداخته‌اند. این مقاله نشان می‌دهد که چگونه موانع سیاسی، مانند مخالفت برخی کشورها با تحریم‌ها علیه ایران و کره شمالی، کارایی این ابزار را کاهش داده است. در چنین فضایی، FATF با ساختار فنی، نظارتی و غیرسیاسی خود، می‌تواند با ایجاد اجماع گسترده‌تر و استفاده از ابزارهای نظارت مالی، سازوکاری موازی و کم‌هزینه برای اجرای مؤثرتر تحریم‌ها ارائه دهد.
قدرت مشروعیت اقتصادی FATF
FATF به جای اتکا به قطعنامه‌های الزام‌آور، از قدرت مشروعیت اقتصادی خود بهره می‌برد. قرار گرفتن یک کشور در فهرست سیاه FATF، به معنای حذف آن از بخش بزرگی از نظام مالی بین‌المللی است. این موضوع اهرم فشاری قابل توجه برای اجرای سیاست‌های بین‌المللی محسوب می‌شود.
ظرفیت‌های استفاده نشده FATF در مقابله با تأمین مالی اشاعه
با وجود پتانسیل بالای FATF، این سازمان تاکنون از تمام ظرفیت خود در مقابله با تأمین مالی اشاعه تسلیحات کشتار جمعی استفاده نکرده است. برداشت کنونی این سازمان از این مفهوم محدود است و کانال‌های تأمین مالی مانند استفاده از رمزارزها توسط کشورهایی چون کره شمالی و روسیه، همچنان در چارچوب توصیه‌های FATF جایگاه روشنی ندارند.
پیشنهادی برای ارتقاء اثربخشی تحریم‌ها
نویسندگان مقاله معتقدند که اگر FATF مقابله با تأمین مالی اشاعه را هم‌سطح با مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم در معیارهای فهرست سیاه خود قرار دهد، آنگاه می‌تواند به عنوان جایگزین یا تقویت‌کننده نظام تحریم‌های سازمان ملل عمل کند. با وجود ساختار اجماعی FATF، تصمیم‌گیری‌های این نهاد بر پایه ارزیابی‌های فنی و بازبینی همتایان مالی انجام می‌شود که آن را کمتر در معرض بن‌بست‌های سیاسی مشابه شورای امنیت قرار می‌دهد.
تغییر توازن ژئوپلیتیک تحریم‌ها
در شرایط کنونی که نظام تحریم‌های چندجانبه با چالش مواجه شده است، FATF می‌تواند به بازیگر مرکزی نظم مالی بین‌المللی جدید در حوزه تحریم‌ها تبدیل شود. این تغییر، علاوه بر ابعاد مالی، پیامدهای ژئوپلیتیک قابل توجهی دارد و توازن میان مشروعیت سیاسی و اثرگذاری عملی تحریم‌ها را به سمت نهادهای مالی فنی سوق می‌دهد. این بدان معناست که دیپلماسی تحریم‌ها از سطح «تصمیمات سیاسی قدرت‌های بزرگ» به سطح «قواعد فنی نظارتی» منتقل می‌شود.
نگرانی‌های مرکز اطلاعات مالی ایران
این تحولات، نگرانی‌هایی را برای مرکز اطلاعات مالی جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده است. عدم توجه به ظرفیت‌های FATF و درک نکردن اهمیت آن در قطعنامه‌های بین‌المللی، می‌تواند آینده روشنی را برای کشور در صورت حضور در لیست سیاه این نهاد ناظر بین‌المللی رقم نزند.
