اختصاصی سرانه؛
شمارش معکوس برای حذف کامل حبوبات/ جهش ۲۹۲ درصدی قیمت فقط در یک سال!
بازار کالاهای اساسی ایران شاهد یک زلزله قیمتی دیگر است. قیمت هر کیلوگرم لوبیا چیتی، که به عنوان «گوشت فقرا» و یکی از اصلی‌ترین منابع پروتئین گیاهی در سفره ایرانی شناخته می‌شود، با ثبت یک جهش باورنکردنی ۲۹۱.۵ درصدی در یک سال، به عدد هولناک ۴۸۷,۷۰۸ تومان (چهارصد و هشتاد و هفت هزار و هفتصد و هشت تومان) در مهرماه ۱۴۰۴ رسید. این انفجار قیمت در مقایسه با نرخ ۱۲۴,۵۷۶ تومانی این محصول در مهر سال گذشته، نه تنها یک بحران اقتصادی برای خانوارهاست، بلکه زنگ خطری جدی برای امنیت غذایی و سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شود.
بررسی دقیق آمارها عمق فاجعه را بیشتر نمایان می‌کند. در حالی که در مهرماه ۱۴۰۳، هر کیلوگرم لوبیا چیتی با قیمت دقیق ۱۲۴,۵۷۵.۹ تومان عرضه می‌شد، این رقم در مهرماه سال جاری با افزایشی معادل ۳۶۳,۱۳۲ تومان برای هر کیلو، به ۴۸۷,۷۰۷.۹ تومان صعود کرده است. به عبارت ساده‌تر، قیمت این محصول در عرض تنها یک سال، نزدیک به چهار برابر شده است. این بدان معناست که خانواده‌ای که سال گذشته برای خرید دو کیلوگرم لوبیا چیتی در ماه حدود ۲۵۰ هزار تومان هزینه می‌کرد، امروز باید نزدیک به یک میلیون تومان برای همان مقدار بپردازد؛ رقمی که پرداخت آن برای بخش عظیمی از جامعه، از کارگران و کارمندان گرفته تا بازنشستگان، تقریباً غیرممکن است.
ردیابی دلایل بحران: از خشکسالی تا سوداگری در بازار
این سونامی قیمتی حاصل زنجیره‌ای از عوامل ویرانگر است. در وهله اول، تداوم خشکسالی و کاهش منابع آبی، هزینه تولید و کاشت این محصول را برای کشاورزان به شدت افزایش داده است. به گفته فعالان این حوزه، افزایش چند برابری هزینه نهاده‌ها، حمل و نقل و دستمزد کارگر، قیمت تمام‌شده محصول در مزرعه را به شکل بی‌سابقه‌ای بالا برده است. با این حال، کارشناسان معتقدند که تمام این افزایش به پای تولیدکننده نوشته نمی‌شود. یک تحلیلگر بازار مواد غذایی در این باره می‌گوید: «شکاف قیمتی بین مزرعه و بازار، نشان‌دهنده فعالیت گسترده دلالان و شبکه‌های سوداگر است. آنها با احتکار محصول در فصل برداشت و ایجاد کمبود مصنوعی، نبض بازار را در دست گرفته و سودهای نجومی به جیب می‌زنند، در حالی که نه کشاورز منتفع می‌شود و نه مصرف‌کننده توان خرید دارد.»
پروتئین در محاصره گرانی: تهدید مستقیم سلامت جامعه
اهمیت این گرانی زمانی دوچندان می‌شود که به جایگاه لوبیا چیتی در هرم غذایی ایرانیان توجه کنیم. با توجه به قیمت سرسام‌آور گوشت قرمز و مرغ، حبوبات و به ویژه لوبیا، آخرین سنگر تأمین پروتئین برای میلیون‌ها خانوار کم‌درآمد و متوسط بود. با قیمت نزدیک به نیم میلیون تومان برای هر کیلوگرم، این سنگر نیز عملاً فروریخته است. این روند، به معنای حذف تدریجی یکی از سالم‌ترین و حیاتی‌ترین منابع غذایی از سفره مردم و جایگزینی آن با گزینه‌های کم‌ارزش‌تر و کربوهیدرات‌محور است؛ پدیده‌ای که متخصصان تغذیه نسبت به پیامدهای بلندمدت آن بر سلامت عمومی، از جمله افزایش سوءتغذیه و بیماری‌های مرتبط با آن، هشدار جدی می‌دهند.
