نقشه گنج توسعه: داده‌های مکانی، رمزگشایی فساد یا کلید پیشرفت؟

نشست علمی تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری با موضوع «داده‌های مکان‌مبنا؛ بستری برای برنامه‌ریزی و رصد توسعه فضایی سرزمین» برگزار شد.

اهمیت داده‌های مکانی در حکمرانی و سیاست‌گذاری

محمدرضا ملک، استاد تمام دانشکده نقشه‌برداری دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و مدیر علمی این نشست، با تأکید بر اهمیت داده‌های مکانی، اظهار داشت: داده‌های مکانی در تعیین وضعیت موجود، ارزیابی و سنجش تغییرات و همچنین در زمینه پیش‌بینی و تهیه سناریو دارای اهمیت فراوانی هستند. حکمرانی، به معنای تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و اجرای مشارکت‌های عادلانه، دقیق و اجرایی، از طریق همین داده‌های مکانی فراهم خواهد شد.

دولت هوشمند و حکمرانی داده‌مبنا

بهمن جمالی، مهندس سیستم‌های اطلاعات مکانی و رئیس گروه نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان، با اشاره به حرکت به سمت دولت هوشمند، مفهوم «حکمرانی داده‌مبنا» را مطرح کرد. وی بیان داشت: هدف این رویکرد، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری بر پایه داده و اطلاعات است. مجموعه دولت و دستگاه‌های اجرایی در حال گذار از پارادایمی هستند که داده‌ها و اطلاعات را از پروژه‌های مختلف به محور تصمیم‌گیری و داده‌های راهبردی تبدیل می‌کنند.

جمالی افزود: بخش عمده داده‌هایی که با آن‌ها مواجه هستیم، داده‌های مکانی هستند یا به نحوی با یک موقعیت مکانی در ارتباطند. متخصصان این حوزه معتقدند بدون فهم مکانی از داده‌ها، هیچ تصمیم توسعه‌ای نمی‌تواند پایدار باشد. وی با ذکر نمونه کارخانه‌های شیمیایی و صنایع آلاینده که به دلیل عدم توجه به موقعیت مکانی مناسب منجر به آلودگی شده‌اند، بر اهمیت این موضوع تأکید کرد.

وی ادامه داد: برای تحقق این امر از سامانه‌هایی چون سامانه تصمیم‌یار مکانی (SDSS) استفاده می‌شود که شامل بخش‌های ورودی (داده‌های مکانی از منابع مختلف)، پردازش (تبدیل و تحلیل داده‌ها) و خروجی (نقشه‌ها، داشبوردها و گزارش‌های اطلاعاتی) است.

شاخص‌های توسعه متوازن و سیاست‌های آمایش سرزمین

جمالی در خصوص توسعه متوازن توضیح داد: این مفهوم به معنای پیشرفت هماهنگ شهرستان‌ها در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیربنایی است تا فاصله برخورداری شهرستان‌های کمتر توسعه‌یافته با میانگین ملی کاهش یابد و عدالت در توزیع منابع و فرصت‌ها برقرار شود. وی به سیاست‌های کلی آمایش سرزمین اشاره کرد که راهبردهای کلان برای توسعه متوازن فضایی تعیین کرده‌اند.

تحول در مدیریت کلان با داده‌های مکانی و هوش مصنوعی

امید شعبانی، مهندس کامپیوتر، هوش مصنوعی و تحلیل‌گر سیستم‌های جغرافیایی و قائم‌مقام مدیرعامل شرکت سافا، بیان داشت: تحول در مدیریت کلان و برنامه‌ریزی سرزمینی با استفاده از داده‌های مکانی و هوش مصنوعی، ابزاری قدرتمند برای برنامه‌ریزان، مدیران کلان و سیاست‌گذاران فراهم می‌آورد. این رویکرد در آمایش سرزمین، توسعه متوازن و مدیریت منابع طبیعی کارآمد است.

شعبانی تاکید کرد: برنامه‌ریزان و مدیران با چالش‌های پیچیده‌ای در مسیر آمایش سرزمین مواجه هستند و مدیریت کلان نیازمند تصمیم‌گیری سریع، دقیق و مبتنی بر داده‌های مکانی جامع است. وی افزود: عملاً آینده هر سرزمین می‌تواند به داده‌های مکانی و استفاده صحیح از آن‌ها وابسته باشد.

هرم دانش در داده‌مبنا

میلاد رفیعی، مهندس GIS و رئیس اداره تحلیل‌های مکان‌مبنا سازمان نقشه‌برداری کشور، به تشریح هرم دانش در حوزه داده‌مبنا پرداخت. وی اظهار داشت: این هرم شامل داده‌ها (پایین‌ترین بخش)، اطلاعات (داده‌های پردازش و تحلیل شده)، دانش (اطلاعات ترکیب شده با تخصص و تجربه) و خرد (دانش به علاوه عمل، به صورت نقشه راه) است.

رفیعی سند ملی آمایش سرزمین را نمونه‌ای از دانش و برنامه‌های پنج‌ساله یا بیست‌ساله را نمونه‌ای از خرد دانست. وی همچنین به زیرساخت اطلاعات مکانی (SDI) اشاره کرد که مجموعه‌ای از سیاست‌ها، استانداردها و نهادها برای اشتراک‌گذاری یکپارچه داده‌های مکانی است و نقش حیاتی در توسعه پایدار کشور ایفا می‌کند.