خانه‌دار شدن در ایران: رویا یا کابوس؟
رکود و ناترازی مسکن با وجود طرح‌های دولتی همچنان چالش اصلی بازار است.
بازار مسکن ایران در دهه‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو بوده است، از جمله عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، رکود همراه با افزایش قیمت و عدم توجه به رفع موانع موجود. این مشکلات، در کنار کم‌کاری برخی مسئولان، منجر به پیچیده‌تر شدن مسئله خانه‌دار شدن برای مردم شده است.
انتقاد نمایندگان مجلس از عملکرد دولت‌ها در حوزه مسکن
عمق بحران مسکن در ایران به حدی رسیده است که بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از کم‌کاری دولت‌ها و افزایش شکاف بین درآمد خانوار و هزینه‌های مسکن انتقاد می‌کنند. آن‌ها معتقدند عدم تأمین نیاز واقعی بازار در زمان مناسب، منجر به افزایش تقاضای انباشته شده است.
لزوم ۷۳ سال پس‌انداز برای خرید خانه در تهران
مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه تهرانی‌ها برای خانه‌دار شدن باید حدود ۷۳ سال پس‌انداز کنند، بر ضرورت خروج انحصار زمین از دست دولت تأکید کرد.
وی افزود: با درآمد متوسط بازنشستگان، کارگران، کارمندان و معلمان که به‌طور میانگین بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان است، اگر یک‌سوم این مبلغ در شهرهای بزرگ پس‌انداز شود، حدود ۵۳ سال طول می‌کشد تا بتوان یک واحد مسکونی ۸۰ تا ۱۰۰ متری خریداری کرد. این زمان در تهران و سایر کلان‌شهرها به حدود ۷۳ سال افزایش می‌یابد.
حذف مستأجران و خانه‌اولی‌ها از بازار خرید مسکن
رکود معاملات و افت شدید تقاضا باعث شده است که مستأجران و خانه‌اولی‌ها عملاً از بازار خرید مسکن حذف شوند. فعالان این حوزه معتقدند که بازار مسکن در سال جاری نیز تحت‌تأثیر رکود، افزایش هزینه‌های ساخت و کاهش قدرت خرید خانوارها، با افت محسوس فعالیت‌های خرید و فروش همراه بوده است. مشاوران املاک معتقدند هیچ منطقه‌ای از تهران در وضعیت رونق قرار ندارد و تا پایان تابستان نمی‌توان انتظار بهبود جدی در معاملات داشت.
افزایش دو برابری ناترازی مسکن تا سال ۱۴۱۰
طه حسین‌مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، با اشاره به وجود ۵ تا ۶ میلیون تقاضای انباشته در بازار مسکن، اظهار کرد: تعداد واحدهای فرسوده و نیازمند بازسازی حدود ۸ میلیون واحد برآورد شده است. برای رسیدن به تعادل در عرضه و تقاضا، کشور نیازمند ساخت سالانه ۱.۵ میلیون واحد مسکونی جدید است و در صورت تحقق‌نیافتن این هدف، ناترازی بخش مسکن تا سال ۱۴۱۰ دو برابر شده و به ۱۲ میلیون واحد خواهد رسید.
وی ضعف در تأمین مالی و سرعت پایین اجرای پروژه‌های انبوه‌سازی در مقایسه با تورم را از مهم‌ترین عوامل انباشت تقاضا در بازار مسکن دانست.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تأکید کرد: دولت می‌تواند با اصلاح قانون پیش‌فروش ساختمان، توسعه فروش متری و سامان‌دهی پلتفرم‌های فعال در خرده‌فروشی ساختمان، همچنین با ارائه زمین رایگان، الحاق مناطق جدید به شهرهای دارای فضای پیرامونی و صدور مجوز بلندمرتبه‌سازی در شهرهای فاقد امکان توسعه افقی به‌ویژه در بافت‌های فرسوده، زمینه تقویت صنعت ساختمان و کاهش فشار بر بازار مسکن را فراهم کند.
نگرانی از شکست طرح مسکن استیجاری
خشایار باقرپور، رئیس اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران، با اشاره به طرح مسکن استیجاری برای پاسخ به نیاز بازار، اظهار کرد: مسکن استیجاری در ذات خود طرحی بسیار مطلوب است؛ زیرا هدف آن، تأمین واحدهایی برای مصرف‌کنندگان با قیمت‌های کنترل‌شده و متناسب با تورم مهارشده است. اما پرسش اصلی این است که این واحدها قرار است با چه منبع مالی تولید شوند؟
وی با اشاره به ناترازی بودجه دولت و عدم عمل بانک‌ها به تعهدات خود در طرح نهضت ملی مسکن، ابراز نگرانی کرد که این طرح نیز به سرنوشت طرح‌های حمایتی قبلی دچار شود.
افزایش فشار مالی بر متقاضیان نهضت ملی مسکن
رئیس اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران با اشاره به تجربه طرح نهضت ملی مسکن، گفت: نبود منابع مالی منجر به فشار مضاعف بر متقاضیان می‌شود. بسیاری از افرادی که با امید خانه‌دار شدن در این طرح ثبت‌نام کرده بودند، امروز با چند برابر شدن هزینه‌ها مواجه‌اند.
وی خاطرنشان کرد: حتی در برخی موارد، با لحنی تهدیدآمیز از متقاضیان می‌خواهند مبالغ چند صد میلیون‌تومانی را در بازه زمانی ۱۰ تا ۲۰ روز پرداخت کنند و در غیر این صورت، واحد آنان به متقاضیان دیگر واگذار خواهد شد.
