بازی خطرناک چین با سویای آمریکایی
در حالی که بازارهای داخلی ایران با نوسانات قیمت کالاهای اساسی دست و پنجه نرم می‌کنند، ریشه بسیاری از این تلاطم‌ها را باید هزاران کیلومتر دورتر، در میدان جنگ تجاری تمام‌عیار میان آمریکا و چین جستجو کرد.
برخلاف شایعات و اخبار نادرستی که از “توقف واردات روغن از چین توسط آمریکا” سخن می‌گویند، واقعیت ماجرا دقیقاً برعکس و بسیار پیچیده‌تر است: این صادرات سویای آمریکا به چین است که به یک سلاح استراتژیک تبدیل شده و هرگونه تنش در این حوزه، می‌تواند یک اثر دومینویی بر قیمت جهانی دانه‌های روغنی و نهایتاً قیمت روغن خوراکی در ایران داشته باشد.
رمزگشایی از جنگ “سویا”: وقتی غذا تبدیل به سلاح می‌شود
ایالات متحده به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان سویای جهان، و چین به عنوان بزرگترین خریدار این محصول، دو بازیگر اصلی این معادله هستند. سویا نه تنها ماده اولیه تولید روغن خوراکی است، بلکه بخش عمده‌ای از خوراک دام و طیور در سراسر جهان را نیز تشکیل می‌دهد. در سال‌های اخیر، به ویژه در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، این وابستگی متقابل به یک نقطه فشار استراتژیک تبدیل شد.
واشنگتن با اعمال تعرفه بر کالاهای چینی، پکن را تحت فشار قرار داد و چین در اقدامی تلافی‌جویانه، با کاهش یا توقف موقت خرید سویای آمریکایی و جایگزین کردن آن با محصولات برزیل و آرژانتین، مستقیماً به قلب کشاورزان آمریکایی—که بخش مهمی از پایگاه رأی ترامپ را تشکیل می‌دادند—ضربه زد. این اقدام چین یک “عمل خصمانه اقتصادی” تلقی شد که نشان داد پکن می‌تواند از کارت “امنیت غذایی” به عنوان یک اهرم فشار قدرتمند استفاده کند.
چرا این جنگ برای جیب ایرانی‌ها اهمیت دارد؟
ایران یکی از واردکنندگان بزرگ دانه‌های روغنی و روغن خام برای تأمین نیاز داخلی خود است. هرگونه تنش در روابط تجاری آمریکا و چین، بلافاصله بازار جهانی کامودیتی‌ها (کالاهای پایه) را تحت تأثیر قرار می‌دهد:
- شوک عرضه و افزایش قیمت جهانی: وقتی چین خرید از آمریکا را متوقف کرده و به سمت بازار برزیل هجوم می‌برد، تقاضای ناگهانی، قیمت سویا در بازار جهانی را به شدت افزایش می‌دهد.
- افزایش هزینه تمام‌شده برای ایران: ایران که برای تأمین روغن خود به واردات وابسته است، مجبور می‌شود دانه‌های روغنی یا روغن خام را با قیمت‌های جهانی بالاتر خریداری کند. این افزایش هزینه ارزی، مستقیماً به کارخانه‌های تولید روغن و نهایتاً به مصرف‌کننده نهایی در داخل کشور منتقل می‌شود.
- نااطمینانی در زنجیره تأمین: جنگ تجاری میان دو غول اقتصادی، کل زنجیره تأمین جهانی را بی‌ثبات می‌کند و ریسک تأمین کالا برای کشورهایی مانند ایران را که همزمان با تحریم‌های بانکی نیز مواجه هستند، دوچندان می‌سازد.
نگاه به شرق و غرب، همزمان
خبر جعلی “تحریم خرید روغن از چین توسط آمریکا” نمونه بارز ساده‌سازی خطرناک و وارونه جلوه دادن واقعیت‌های پیچیده اقتصاد جهانی است. واقعیت این است که اقتصاد ایران و معیشت شهروندانش، بیش از آنچه تصور می‌شود به ثبات زنجیره‌های تأمین جهانی و روابط قدرت‌های بزرگ گره خورده است. سیاست‌گذار داخلی باید با درک این واقعیت که قیمت روغن در تهران می‌تواند تحت تأثیر تصمیم یک سیاستمدار در واشنگتن یا پکن قرار گیرد، استراتژی‌های بلندمدتی برای کاهش وابستگی و مدیریت ریسک در حوزه امنیت غذایی اتخاذ کند. در این بازی شطرنج جهانی، “سویا” دیگر فقط یک محصول کشاورزی نیست، بلکه یک مهره استراتژیک است که حرکت آن می‌تواند بازارهای جهانی را مات کند.
