ثروت ملی ایران در ۳ ماه آب شد!
در یک شوک اقتصادی کم‌سابقه، طی سه ماه اخیر حدود ۸۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ملی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از چرخه اقتصادی کشور خارج شده است. ترکیب سقوط شاخص بورس، جهش نرخ ارز و رکوردشکنی طلا، سرمایه‌ها را از بازارهای مولد به دارایی‌های امن سوق داد.
بر اساس داده‌های رسمی و گزارش‌های میدانی، بازارهای مالی ایران طی فصل تابستان و آغاز پاییز، شاهد یکی از بزرگ‌ترین جابه‌جایی‌های سرمایه در سال‌های اخیر بوده‌اند. شاخص کل بورس تهران از نیمه مرداد تا پایان شهریور، نزدیک به ۱۸ درصد افت کرده و بیش از ۴۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی حقیقی از تالار شیشه‌ای خارج شده است.
بورس؛ زمین بازی که خالی شد
تداوم عرضه‌های سنگین حقوقی‌ها و نبود چشم‌انداز روشن برای صنایع بزرگ، باعث شد سهامداران خرد به‌سرعت بخشی از سرمایه خود را نقد کرده و به بازارهای کم‌ریسک منتقل کنند. افت متوالی ارزش نمادهای شاخص‌ساز از گروه‌های پتروشیمی، بانکی و خودرویی، اعتماد عمومی به بورس را بیش از پیش شکننده کرد.
دلار؛ مقصد اصلی فرار سرمایه
در همین بازه، نرخ دلار آزاد از حدود ۱۰۸ هزار تومان به ۱۱۲ هزار تومان رسید؛ رشدی ۳.۷ درصدی که در معاملات کلان، اثر چندین میلیارد دلاری بر ارزش نقدینگی داشت. صرافی‌های بازار فردوسی گزارش می‌دهند که حجم خرید اسکناس دلار طی شهریور، ۲۵ درصد بیشتر از میانگین ماه‌های قبل بوده است. این رشد، هم سرمایه‌گذاران سنتی و هم تازه‌واردهایی را که از بورس خارج شده‌اند، جذب کرده است.
طلا؛ رکورد تازه در بازار گرم
بازار سکه و طلای خام نیز همگام با نرخ جهانی (۱۸۹۰ دلار در هر اونس) و جهش دلار داخلی، رکورد زد. قیمت سکه امامی از ۴۵ میلیون به ۴۸.۵ میلیون تومان رسید؛ رشدی بیش از ۷.۷ درصد در کمتر از دو ماه. این افزایش باعث شد بخشی از سرمایه خروجی بورس، به سمت صندوق‌های طلا و ذخیره فیزیکی فلز زرد هدایت شود.
تصویر کلان: ۸۰ میلیارد دلار تبخیر
جمع اثر خروج نقدینگی از بورس، رشد دارایی‌های ارزی و طلایی، و کاهش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد، برآورد کارشناسان را به رقم ۸۰ میلیارد دلار رسانده است؛ رقمی که معادل نزدیک به ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی کشور است. این خروج سرمایه، در عمل توان مالی شرکت‌ها و بخش‌های تولیدی را برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای محدود کرده و فشار بر اشتغال را در ماه‌های آینده بالا خواهد برد.
آینده بازارها؛ خطر دومینویی
تحلیلگران اقتصاد آنلاین هشدار می‌دهند که اگر روند فعلی ادامه یابد، دومینوی خروج سرمایه می‌تواند به بحران نقدینگی در بانک‌ها و مؤسسات مالی منجر شود. در سناریوهای بدبینانه، شاخص بورس تا کانال یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد عقب می‌رود و نرخ ارز می‌تواند تا مرز ۱۱۵ هزار تومان پیشروی کند.
واکنش فعالان اقتصادی
برخی فعالان بخش خصوصی پیشنهاد داده‌اند با مشوق‌های مالیاتی، معافیت‌های سرمایه‌گذاری و کاهش هزینه تجارت، سرمایه‌ها به سمت بازار تولید بازگردانده شوند. در عین حال، کارشناسان بازار سرمایه بر ضرورت افزایش شفافیت اطلاعات و ثبات مقررات تأکید دارند تا اعتماد عمومی دوباره شکل بگیرد.
جمع‌بندی
هدررفت ۸۰ میلیارد دلار در سه ماه، زنگ خطری جدی برای اقتصاد ایران است؛ زنگی که نشان می‌دهد مدیریت بازارهای مالی نیازمند اقدامی فوری و هماهنگ بین نهادهای پولی و سیاست‌گذاری است. چنانچه این روند متوقف نشود، پاییز ۱۴۰۴ می‌تواند شاهد یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های نقدینگی در دهه اخیر باشد.
